گروه سیاسی/سردبیر: در سال‌های اخیر بحران سوریه به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین و طولانی‌ترین درگیری‌های منطقه‌ای، به محلی برای منازعات نیابتی میان بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تبدیل شده است. یکی از مهم‌ترین و کمتر مورد توجه قرار گرفته‌ترین جوانب این بحران، جنگ نیابتی بین ترکیه و رژیم صهیونیستی است که در قالب حمایت‌های مختلف از گروهک‌های مسلح در سوریه بروز می‌کند. در این میان، درگیری‌های میان گروهک تروریستی تحریرالشام به سرکردگی ابومحمد جولانی و نیروهای قسد (پ‌.ک‌.ک) تحت فرماندهی مظلوم عبدی از این زاویه قابل بررسی است. در این مطلب تلاش شده است تا به بخشی از زوایای پیدا و پنهان این درگیری نیابتی اشاره شود.

زمینه‌های استراتژیک و اهمیت جنوب سوریه

گروهک جولانی با حمایت برخی کشورهای منطقه و قدرت‌های فرامنطقه‌ای در استان ادلب و مناطق شمال غربی سوریه صاحب قدرت شده و البته همچنان تحت حمایت و پشتیبانی ترکیه قرار دارد. در مقابل، قسد که عمدتاً از پ‌ک‌ک و نیروهای کرد سوریه تشکیل شده، مورد حمایت گسترده‌ای از سوی رژیم اسرائیل و کشورهای غربی است. در این میان رژیم اسرائیل به دنبال اشغال گسترده‌تر جنوب سوریه است، منطقه‌ای که می‌تواند دسترسی این رژیم را به رودخانه‌ی فرات و در نتیجه به منابع حیاتی منطقه و شعار از نیل تا فرات را تسهیل کند.

این طرحِ نتانیاهو با هدف افزایش نفوذ و ایجاد کمربند امن در مرزهای جنوبی رژیم صهیونیستی و همچنین سد دسترسی ترکیه به شبه جزیره عربستان تنظیم شده است. از دیدگاه تل‌آویو، کنترل جنوب سوریه گامی راهبردی برای مقابله با نفوذ ایران و گروه‌های مقاومت در منطقه است.

پیامدهای اقتصادی و نظامی برای ترکیه

جنگ خونین سوریه موجب شده تا ترکیه که سال‌ها مسیرهای ترانزیتی مهمی به شبه جزیره عربستان و خلیج فارس داشته، بطور قابل توجهی از این مسیرها محروم شود. بسته ماندن این مسیرها در طول ۱۴ سال جنگ برای اقتصاد ترکیه زیان هنگفتی بالغ بر ده‌ها میلیارد دلار به همراه داشته است. از سوی دیگر، حضور گروه‌های کرد تحت حمایت رژیم صهیونیستی در مناطق شرقی سوریه تهدید مستقیمی برای سیاست‌های امنیتی و مرزی آنکارا است.

دولت ترکیه به خوبی می‌داند که موفقیت اسرائیل در جنوب سوریه می‌تواند هر گونه نفوذ و دسترسی‌اش به خلیج فارس را به طور کامل قطع کند. به همین علت، ترکیه تلاش کرده است مانع از اجرای طرح‌های اشغال‌طلبانه رژیم اسرائیل گردد و کنترل بر مناطق کلیدی شمال و شمال غربی سوریه را تا حد امکان حفظ کند.

دورنمای رقابت نیابتی و اهمیت زمان‌بندی

با ادامه درگیری در نوار غزه و تمرکز منابع و توجه بین‌المللی بر این بحران، رژیم اسرائیل ممکن است به دنبال افزایش حضور خود در سوریه و اجرای طرح‌های خود باشد. اما ترکیه ظاهراً تلاش می‌کند پیش از آنکه تل‌آویو از این درگیری فارغ شده و نیروهای خود را به سوریه منتقل کند، با تحرکات نظامی و حمایت گسترده از نیروهای وابسته به خود، ابتکار عمل را بدست گیرد.

این وضعیت باعث شده تا منطقه جنوب سوریه صحنه رقابت شدید بین دو قدرت آنکارا و تل‌آویو شود. به نوعی، نیروهای جولانی به عنوان مجری خواسته‌های ترکیه و نیروهای قسد (پ‌ک‌ک) مجری سیاست‌های اسرائیل شده‌اند. بنابراین درگیری‌های نظامی میان این گروه‌ها تنها یک نزاع داخلی یا قبیله‌ای نیست، بلکه بازتابی از رقابت ژئوپولیتیک بزرگ‌تر در منطقه است.

چشم‌انداز آینده

در نهایت، جنگ نیابتی جاری در سوریه جزیی از جنگ استراتژیک میان دو رژیم ترکیه و اسرائیل به حساب می‌آید. هر دو طرف در تلاشند تا اهداف امنیتی و راهبردی خود را از طریق نیروهای وابسته و مزدور در خاک سوریه تحقق ببخشند. این واقعیت پیچیدگی اوضاع سوریه را افزایش داده و نشان می‌دهد که بحران این کشور فراتر از یک جنگ داخلی، به صحنه رقابت‌های قدرت‌های منطقه‌ای تبدیل شده است.

چشم‌انداز منطقه به ویژه در جنوب سوریه و ناحیه فرات، عمدتاً به نتیجه این جنگ نیابتی وابسته است. با افزایش تنش‌ها و تغییر موازنه قدرت در منطقه، احتمال تشدید جنگ و ورود مستقیم‌تر ترکیه و رژیم اسرائیل به درگیری‌های سوریه همچنان وجود دارد. بنابراین تحلیل این جنگ باید همواره از دیدگاه رقابت‌های ژئوپولیتیک منطقه‌ نگاه شود تا بتوان فهم دقیقی از تحولات سوریه داشت.