گروه فرهنگ و ادب: در طول ٧٠-٨٠ سال گذشته با انجام پژوهش‌های علمی‌گسترده و تالیف و انتشار ده‌ها کتاب و رساله، این نتیجه به دست آمده است که زبان مردم آذربایجان، از کهن‌ترین زمان‌ها به عبارتی اصالتا از شاخه‌ی شمالغربی زبان‌های ایرانی بوده است. این زبان در طول تاریخ چندهزار ساله‌ی خود، به نام‌های مختلف […]

در میان رتبه های برتر کنکور 1401 هم آذربایجانی داریم، هم کرمانشاهی و یاسوجی ، هم تهرانی و خراسانی، هم زنجانی و اصفهانی و یزدی و... وجود این همه رتبه های برتر با زبان‌های محلی مختلف ایرانی، نشان می دهد که آموزش به زبانِ فارسی، نه تنها باعث محدودیت نیست بلکه زبان‌های گرامی محلی در جوار زبان رسمی و ملّی ایران، در نهایت آرامش به سر می برند و این دو، کمترین مزاحمتی برای همدیگر ندارند!!

جدایی‌طلبی را باید از هویت طلبی جدا دانست. اگر چه تفاوت میان این دو در مواردی به اندازه‌ای باریک‌ می‌شود که تشخیص آن از یکدیگر را سخت می‌نماید، اما مهمترین نقطه‌ی افتراق این دو همانا ایران دوستی و احترام و اعتقاد قلبی به مولفه‌های هویت ملی است.

70 سال پیش از نگارش کتاب «آذری؛ زبان باستان آذربایجان» نوشته‌ی کسروی، نیکالای خانیکوف، دانشمند و شرق‌‌شناس نامدار روسی در کتاب «سفرنامه خانیکف» اشاره‌ای مستقیم به آذری و زبان آذری کرده است. 1000 سال پیش از خانیکف هم دانشمندان بزرگی چون الیعقوبی، ابن ندیم و... مردم آذربایجان را با لفظ "آذری" مورد خطاب قرار داده‌اند.

پژوهش‌های فراوانی پیرامون زبان آذربایجان انجام شده است و بر این اساس مردم آذربایجان تا چند سده‌ی گذشته به زبان پهلوی آذری گفتگو می‌کردند. این مطلب با بیان مقدمه‌ای از کتاب «سیری در تصوف آذربایجان» نوشته استاد صمد موحد تبریزی، به ذکر سندی کمتر مورد توجه قرار گرفته، در باب زبان مردم آذربایجان می‌پردازد.

مقالات تاریخی و علمی تاکید دارند که زبان ترکی آذربایجانی از 400 سال گذشته، به مرور وارد محاورات مردم شده است، اما برخی افراد ادعا می‌کنند که زبان ترکی در آذربایجان سابقه‌ای دیرینه دارد. عده‌ای حتی پا را از چهارچوب علم و دانش فراتر نهاده و می‌گویند که آذربایجانیان از اسلاف سومریان هستند و سومریان هم به دلیل التصاق زبان بودن، نیاکان ترکان هستند!

فارسی یکی از چندصدایی‌ترین زبان‌های دنیاست، به‌دلیل انعکاس و تجمیع زیست‌جهان و زیست‌آیین همه اقوام و ملل منطقه‌، ادبیات عرفانی، این‌که ایران پل شرق و غرب بوده و این‌که با مناطقی که بستر تنوع فرهنگی یا همان کثرت در وحدت بوده، مثل خراسان و قونیه پیوند داشته ‌است.

عبدالقادر مراغی در کتاب «جامع الالحان»، ۳۲ بیت شعر به گویش های محلی ایران نقل کرده است: شش بیت همدانی، چهار بیت مازندرانی، هشت بیت کججانی (تبریزی)، چهار بیت رازی، سه بیت قزوینی و هفت بیت به زبان تبریزی. این کتاب منبع خوب و متقنی برای شناخت زبان رایج در آذربایجان است!

یکی از چالش‌های فرهنگی در آذربایجان مبحث زبان است؛ این که زبان پیشین آذربایجان چه بوده است، چگونه و کی این زبان تغییر یافته و به زبان فعلی ترکی آذربایجانی تحول یافته است. یحیی ذکاء که خود زاده‌ی آذربایجان است، به سوالات مهمی که در این حوزه مطرح می‌شود، پاسخ داده است!

پروفسور محسن هشترودی، با اینکه متخصص در ریاضیات و غرق در آن بود، ولی از ابتدای جوانی علاقه به شعر و ادبیات فارسی داشت و گهگاهی نیز شعر می‌سرود و به نقد شعر نیز می‌پرداخت و از تأثیر علوم در ادبیات و هنر نیز سخن می‌گفت.