گروه سیاسی: فرقه‌ی دموکرات آذربایجان در سال ۱۳۲۴ در آذربایجان ایران تشکیل شد و با حمایت شوروی توانست در مدتی کوتاه کنترل این منطقه را به دست بگیرد. اما این موفقیت دیری نپایید و در سال ۱۳۲۵، با فشار دولت ایران و ارتش شوروی، فرقه دموکرات فروپاشید و رهبران آن به شوروی فرار کردند. فرار فرقه‌ی دموکرات آذربایجان از ایران در سال ۱۳۲۵ دلایل متعددی داشت که می‌توان آنها را به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرد. در این مطلب کوتاه تلاش می‌شود تا با تکیه بر منابع داخلی و خارجی به برخی از دلایل مهم اشاره شود:

برخی دلایل داخلی در فرار فرقه از آذربایجان

شکست در جلب حمایت مردمی: فرقه دموکرات در طول مدت حاکمیت خود در آذربایجان نتوانست حمایت گسترده مردمی را به دست آورد. این امر به دلیل عدم تطابق اهداف و خواسته‌های فرقه با مطالبات واقعی مردم آذربایجان بود.

گسترش نارضایتی‌ها در میان مردم: اقدامات فرقه‌ی دموکرات، مانند مصادره اموال مردم، سرکوب مخالفان، و تبلیغات ضد مذهبی، باعث گسترش نارضایتی‌ها در میان مردم آذربایجان شد.

ضعف رهبری: رهبری فرقه دموکرات، به ویژه جعفر پیشه‌وری، از ضعف و عدم کارآمدی برخوردار بود. این امر باعث شد که فرقه نتواند در برابر فشارهای دولت مرکزی مقاومت کند.

برخی دلایل خارجی که باعث فرار فرقه از آذربایجان شد

عقب‌نشینی شوروی از آذربایجان: شوروی که از حامیان اصلی فرقه‌ی دموکرات در آذربایجان بود، در سال ۱۳۲۵ به دلیل فشارهای بین‌المللی، از آذربایجان عقب‌نشینی کرد و این امر ضربه سنگینی به فرقه پیشه‌وری وارد کرد.

تغییر سیاست آمریکا: آمریکا که در ابتدا از فرقه دموکرات حمایت می‌کرد، در سال ۱۳۲۵ سیاست خود را تغییر داد و از دولت مرکزی ایران حمایت کرد. این امر نیز باعث شد که فرقه دموکرات امید خود را برای ادامه حیات از دست بدهد.

در مجموع، می‌توان گفت که فرار فرقه دموکرات از ایران نتیجه ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی بود. عدم تطابق اهداف و خواسته‌های فرقه با مطالبات واقعی مردم، گسترش نارضایتی‌ها در میان مردم، ضعف رهبری، عقب‌نشینی شوروی از آذربایجان، و تغییر سیاست آمریکا، از جمله عواملی بودند که باعث شکست فرقه دموکرات و فرار آن از ایران شدند.