گروه جامعه/ نفیسه کیانی: به نظر می‌رسد با گسترش شبکه‌های اجتماعی در ایران، ایرانیان بیش از پیش، خود را به خواندن کتاب و نشریات بی نیاز می‌دانند! این در حالی است که در هیچ کشوری کتاب و نشریات جای خود را به شبکه‌های اجتماعی نداده است؛ چرا که در این کشورها اهمیت مطالعه بر شهروندان آشکار و روشن است. آنها می‌دانند، افرادی که اهل مطالعه هستند ویژگی های متفاوت و رفتاری متمایز نسبت به دیگر افراد جامعه دارند! و می‌دانند کتاب خواندن تجربه‌ی زندگی‌های نزیسته و تجربه‌ی زیستی زندگی های دیگران را در بردارد. گسترش واژگانی، اظهار نظر نکردن در همۀ زمینه ها، خودشناسی، انتقاد پذیربودن و یادگیری و برداشت و دریافت درست و مناسب از رویدادها، تنها چند مورد از ویژگی های افراد کتابخوان در جوامعی است که مردمانش اهل دانستن و خواندن هستند. در این جوامع اینترنت بیشتر برای امور روزمره‌ی زندگی‌ به کار می رود تا برای دانستن و آگاه شدن از مطالب شبکه های اجتماعی.  

نگارنده با بیش از پانزده سال هموندی (عضویت) در کتابخانه‌های عمومی کشور به این نتیجه رسیده است که امروزه هموندانِ کتابخانه ها بیشتر دانش آموزان، پشت کنکوری ها و دانشجویان هستند و این گروه از مردم برای مطالعه‌ی کتابهای درسی شان به کتابخانه‌ها می‌روند. تعداد اندکی هم که برای یافتن کتاب به کتابخانه‌ها می روند، بازنشستگان و افرادی هستند که تحت تاثیر فضای روز و تبلیغات، در پی کتاب هایی هستند که هرچند گاه، نام آنها بر سر زبان‌ها می‌افتد؛ برای نمونه، کتاب های روانشناسی انگیزشی، رمان‌های عشقی و…. این در حالی است که عرضه‌ی کتاب‌هایی که نویسنده‌ی آنها حرفی برای گفتن داشته باشد، کاهش چشمگیری یافته است.

پیش نیاز دانش برای هر شهروند، مطالعه‌ی پژوهش‌های معتبر است

نگارنده در گفتگویی با یکی از روزنامه نگاران متوجه شدم که در ژاپن روزنامه ای به نام  «آساهی» چاپ و منتشر می شود که دارای شمارگان میلیونی است – البته باید گفت نیمروزنامه؛ چرا که «آساهی» در دو نوبت صبح و عصر، با شمارگان بیش از ۱۰ میلیون نسخه در نوبت صبح و با مقاله، گزارش، یادداشت و روزنوشت های متفاوت و نو از نوبت عصر چاپ، همزمان در سرتاسر ژاپن، چاپ و منتشر و به فروش می‌رسد. این واقعیت نشان می‌دهد، سواد اجتماعی مردم ژاپن با پرسه زدن در شبکه های اجتماعی به دست نمی‌آید و می‌دانند که برای آگاهی از تازه ترین دستاوردها  و یافته های علمی و  آگاهی از تازه ترین خبرها باید کتاب و مجله خواند. ولی امروزه در شبکه های اجتماعی بسیار می بینیم که کسی نظر سست و غیرعلمی و بی ارزشی را طرح می‌کند و در برابر اعتراض دیگران، آنان را به احترام نگذاشتن به عقاید و نظرات دیگران متهم می‌کند. امروزه دانش بسیاری از مردم همان چیزهایی است که اعضا و باشندگان شبکه های اجتماعی شنیده اند؛ در حالی که هر نظری بدون سند و پشتوانه‌ی علمی نه تنها نمی‌تواند محترم باشد بلکه برخی عقاید و نظرات، چون از روی ناآگاهی و نداشتن دانش لازم و کافی داده می شود، می‌تواند مخرب و نابودکننده باشد. به طور مثال در شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام و ایکس (تویئتر) زمانی که از تمامیت ارضی ایران و کشورهایی که از پیکر ایران در صد سال یا کمتر از صد سال اخیر جدا شده و به استقلال رسیده اند، گفتگو می شود، بسیاری بدون دانستن تاریخچه ای از  میهن خود، تنها اظهارات فردی و شنیده هایشان از شبکه های اجتماعی را بیان می کنند. مثلا در همین چند روز اخیر در جنگ روی داده بر ضد مردم فلسطین و نوار غزه در حال حاضر تعدادی از باشندگان شبکه های اجتماعی بدون دانستن  چگونگی و چرایی موجودیت کشوری جعلی و جنایتکار به نام اسراییل، تحت  تاثیر شبکه های معاند و ایران ستیز از آن پشتیبانی و دفاع می کنند. اگر هم‌کیشی و مسلمان بودن با مردم فلسطین را در ذهن محفوظ نگاه داریم، در اسناد تاریخی می بینیم که فلسطین یکی از کهن ترین کشورهای غرب آسیا است و در دوران های کهن در جنگ های ایران و روم باستان جانبدار ایران بوده است و بر حق است ایرانیان از مردم مسلمان فلسطین حمایت کنند. پیش نیاز دانش تاریخی برای هر شهروند، مطالعه و خواندن دقیق و ریزبینانه‌ی کتاب ها و پژوهش های تاریخی معتبر است.

صنعت نشر گنجایش بسیاری برای ایجاد کسب و کارهای پایدار دارد

در جهان امروز کشوری در پیشبرد هدف‌های ملی خود موفق تر است که مطالعه را برای آگاه شدن از تازه‌ترین دستاوردهای علمی و فنی و فرهنگی در برنامه‌ی روزانه‌ی خود بگنجاند. با این کار جدا از توانا شدن ملت برای برنامه‌ریزی‌های اقتصادی، یک چرخه‌ی «اقتصاد کتاب» آن کشور هم روز به روز شکوفاتر خواهد شد. صنعت نشر و چاپ گنجایش بسیاری برای ایجاد کسب و کارهای پایدار و حتی موسمی دارد. در واقع، هر چقدر ایرانیان بیشتر مطالعه کنند و نشریه بخوانند، در نتیجه کتاب‌ها و نشریه ها در شمارگان بیشتری چاپ و منتشر می شود و رونق حرفه های مرتبط با چاپ و نشر بیشتر خواهد شد. برای نمونه، گزارش موسسات فرهنگی و تحقیقاتی درباره‌ی بازار کتاب فرانسه در سال گذشته‌ی میلادی نشان می دهد، صنعت نشر این کشور از طریق فروش کتاب درآمد اقتصادی ۳/۴ میلیارد یورویی داشته است. این رقم بالاترین گردش مالی در ۱۰ سال اخیر در فرانسه بوده است. پس هر ملتی کتابخوانی و مطالعه‌ی مطبوعات را در برنامه روزانه خود قرار دهد، خود به خود، اقتصاد کتاب کشور خود را رونق خواهد داد. مثلا با اهمیت یافتن مطالعه، جوانانِ بیکارِ کشور می توانند برای داشتن شغل‌ در کلان شهرها و حتی شهرستانها مکان‌هایی که کتابفروشی ندارد و یا تعداد بسیار اندکی کتابفروشی وجود دارد؛ با دایرکردن کتابفروشی و یا حتی دستفروشی کتاب درآمد نسبتا قابل توجهی داشته باشند.

 دوباره به آمارهای کشور فرانسه نگاهی بیندازیم: در این کشور در سال ۲۰۱۷ به این سو، در شهرهایی  با جمعیت کمتر از پانزده هزار نفر کتابفروشی گشایش یافته است و از هر چهار کتابفروشیِ بازگشایی شده یک کتابفروشی در شهری با جمعیت کمتر از پنج هزار تن بوده است. این در حالی است که در فرانسه هنوز برای گسترش مطالعه و کتابخوانی مطالعه‌ی کتاب و نشریات تبلیغ می شود. این تبلیغات در کشوری انجام می شود که از جمعیت ۶۸ میلیون نفری آن، ۷/ ۴۷ میلیون تَن کتاب چاپی، و ۵/۱۳ میلیون تَن کتاب الکترونیکی می‌خوانند  و ۶/۶ میلیون تن نیز به کتاب صوتی گوش می‌دهند. وجود این آمارها نشان می‌دهد، صد در صد مردم فرانسه اهل مطالعه اند؛ ولی همچنان خود را نیازمند به دانایی و آگاهی می بینند و این نیازمندی موجب رونق گرفتن کسب و کارهای مرتبط با کتاب و نشریات می‌شود.

شاید برای تعدادی از خوانندگان این نوشته این پرسش پیش بیاید که چگونه با کتاب خواندن شغل ایجاد می‌شود؟! توجه کنیم وقتی هر ایرانی کتاب و نشریه‌ای خریداری کند و بخواند، بالطبع، نسخه های آن کتاب خیلی زود تمام می شود و  ناشر ناگزیر خواهد شد برای چاپ دوم ، سوم و … کتاب و نشریه‌ی خود دست به کار شود. برای این کار چاپخانه به کار می افتد، کاغذفروش کاغذ تهیه می کند، لیتوگراف و سازندگان مواد چاپ هم بیکار نمی مانند و…

وقتی شهروند ایرانی کتاب و مجله و روزنامه بخواند، کار تولید کتاب از کلان شهرها تا روستاها رونق می گیرد و در همه جا، بازار تولید و فروش مطبوعات گسترده می شود. با تاسیس  شرکت های پخش کتاب و کتابفروشی ها چند تن صاحب کسب و کار و حرفه  خواهند شد. اگر خوانندگان کتابهای الکترونیکی را هم در نظر بگیریم، جوانان و علاقمندان به دانش‌های نوین و نوبنیاد نیز از خوانندگان کتاب های الکترونیکی خواهند بود که با بازار کتاب های چاپی در رقابت خواهند بود. تعدادی از جوانان جویای کار که به گویندگی علاقه دارند، می توانند با همکاری شرکت هایی که مجوز صوتی کردن کتاب را در اختیار دارند، کتاب‌ها را به صورت صوتی درآورند  تا از طریق کتاب های صوتی-  یا به عبارت بهتر با  کتاب های گویا- نابینایان را نیز به گوش کردن کتاب و نشریات علاقه مند نمود. باید توجه کنیم استوار و محکم کردن پایه های صنعت نشر و چاپ و رونق دادن به این صنعت تنها با علاقمند شدن به مطالعه‌ی تک تک ایرانیان میسّر خواهد شد و هر ایرانی با خواندن کتاب و نشریات به خودش کمک خواهد کرد تا از آمار بیکاری، نادانی و ناآگاهی کاسته شود. به عنوان نکته‌ی پایانی، دولت هم باید برای دفاع از حق مولفان و ناشران، قانون ها و ساز و کارهای قانونی را برقرار کند. و با کوشش های فرهنگی در راستای افزایش آگاهی مردم از روند تولید کالای فرهنگی، ایرانیان نیز با دانایی و آگاهی مسئولیت اجتماعی و امانتداری عمومی، فرهنگی و اجتماعی خود را برای حفظ حقوق مولف و ناشر بپذیرند و رعایت کنند.