گروه تاریخ: شکوه تاریخی تبریز باعث شده است در گوشه و کنار این شهر بناهای مهم تاریخی و فرهنگی ساخته شود یکی از این بناها مجموعه حسن پادشاه یا میدان صاحب‌آباد است که با ۱۶۰هزار متر مربع در دوره آق‌قویونلوها با قدمت و وسعت دو برابر میدان نقش جهان اصفهان بنا شده بود.

 این میدان شامل مجموعه‌ای بود که شروع ساخت آن به دوره‌ی اباقاخان ایلخانی برمی‌گردد در دوره حکومت جهانشاه آق‌قویونلو دولتخانه قدیمی به این مکان انتقال یافت و طی پادشاهی اوزون حسن و سپس پسرش یعقوب گسترش و تکمیل شد این مجموعه که شامل میدان حسن پادشاه، مجموعه جعفر پاشا، دارالمساکین، مدرسه و باغ نصیریه، عمارت هشت بهشت، کلیسای سنت هلنا و مسجد شاه مقصود (مسجد صاحب‌الامر کنونی) بود به مدت چهار قرن مقر حکومت پادشاهانی از آق‌قویونلوها و صفوی‌ها بوده است.

این مجموعه در ضلع شمالی رودخانه مهرابه‌رود و در زمین‌های روستایی به نام صاحب‌آباد که در آن زمان روستایی چسبیده به شهر تبریز بوده بنا شده و بعد از ساخت این مجموعه بوده است که شهر تبریز از سمت شمال توسعه یافته است در واقع می‌توان گفت این توسعه شهری غیر ارگانیک و برنامه‌ریزی شده شهری در ایران بوده است.

مجموعه تاریخی صاحب‌آباد تنها مجموعه تاریخی به جا مانده از دوران آق‌قویونلوها است که به عقیده کارشناسان در اوایل صفویه نیز به عمارات و وسعت آن افزوده شد این مجموعه الگوی اولیه ساخت میدان نقش جهان اصفهان به شمار می‌آید طبق اعلام مورخان میدان صاحب الامر نه به لحاظ وسعت بلکه به لحاظ قدمت، قدیمی ترین نمونه میدان شهری موجود در کشور و ساختار شکل گیری‌اش حائز اهمیت است.

صاحب آباد مجموعه ای است که به گزارش سیاحان خارجی که در آن دوران از این مجموعه بازدید کرده بودند زیباترین و با ارزش‌ترین بناهای کشور در این مجموعه ساخته شده بود که متاسفانه به مجموعه بزرگ در طول زمان و بر اثر سوانح طبیعی جنگ و حمله عثمانی‌ها به شدت تخریب شده و بیشتر نقاط آن از بین رفته و اکنون فقط چند بنای کوچک مانند مسجد صاحب الامر و مدرسه ی اکبریه از آن همه شکوه وعظمت مانده است.

طبق اسناد تاریخی این میدان در دوره‌ی ایلخانی با عنوان«صاحب آباد»دوره آق‌قویونلو«میدان حسن پادشاه» و در دوره‌های بعد نیز «میدان صاحب الامر» نامیده شده است مهم ترین بنای این مجموعه کاخ هشت بهشت و مسجد آن است که آنها را سلطان یعقوب تکمیل کرده است. او برای ساخت این مجموعه از تمام هنرمندان و استادکاران سرزمین‌های اسلامی استفاده کرده که شاخص‌ترین بخش تزئینات این مسجد کاشی کاری معرق آن است که در کنارش تزئینات سنگ نیز بکار رفته. قدمت این مسجد به حدود سال ۸۷۰ هجری قمری باز می‌گردد و یکی از شاهکارهای معماری جهان اسلام بوده است. گنبدهای زیبای این مسجد از ۴ سو دارای منافذ است که باسنگ‌های مرمری مزین و چهار دیواره‌های بلند آن با اسلیمی‌ها و گلهای متنوع و کتیبه های متعدد حجاری و زینت داده شده است.

 نادر میرزا در کتاب تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز می‌نویسد: حسن پادشاه در میدان صاحب آباد به جز مسجد و مدرسه در محوطه باغ کاخی زیبا به اسم قصر هشت بهشت بنا کرده بود. شهرت و اعتبار هشت بهشت در دوره خود به اندازه ای بود که عبدالرحمان جامی در توصیف آن در قصیده ای که در مدح سلطان یعقوب سروده می‌گوید:

این نه قصراست هماناکه بهشتی دگراست

که گشاده به رخ اهل صفا هشت دراست

جای آن دارداگر هشت بهشتش خوانند

چون ز هر نقش درآن حور وشی جلوه گراست

معماری های مجموعه‌ی حسن پادشاه نشان از تاریخی کهن دارد که در اثر گذشت زمان و بی تفاوتی اهالی و مسئولین مربوطه، پوسیدگی در کلیت سازه های این میدان هویدا است. کاروانسرای دور مسجد صاحب الامر یک مجموعه ارزشمند است که می‌تواند بصورت بسیار زیبایی مرمت و به هتل سنتی شهر تبدیل گردد.