گروه سیاست: پیشنهاد اردوغان برای عضویت در اتحادیه اروپا همه را غافلگیر کرد، هر چند موافقتش برای عضویت سوئد در ناتو قابل پیش‌بینی بود. در حقیقت، اردوغان دارد برای آخرین بار پشت دروازه‌های اروپا، دق‌الباب می‌کند و منتظر است ببیند که آیا اروپایی‌ها راهش می‌دهند یا نه! اما به نظر می‌رسد اروپایی‌ها نه تنها با عضویت ترکیه موافقت نخواهند کرد، حتی با خواسته‌های کوچک‌تر اما در عین حال مهم اردوغان نیز کنار نخواهند آمد، درخواست‌هایی مانند به‌روزرسانی توافقات و قوانین گمرکی و برداشتن پاسپورت برای سفر شهروندان ترکیه‌ای به کشورهای عضو اتحادیه و…

تضعیف حاکمیت قانون، حقوق اساسی و استقلال قضایی و همچنین سیاست خارجی بحث‌برانگیز ترکیه در سوریه، لیبی و مدیترانه شرقی، اتحادیه اروپا را بر آن داشت تا در سال ۲۰۱۸ اعلام کند که مذاکره با ترکیه برای عضویت کامل در این اتحادیه به بن‌بست رسیده است. به نظر نمی‌رسد هیچ یک از این شرایط امروز بهتر شده باشد و یا اروپایی‌ها، بپذیرند که ترکیه واقعا تغییر کرده است. حتی اگر این اتفاقات روی دهد، دستکم یونان و قبرس به هیچ عنوان حاضر نخواهند شد با عضویت ترکیه موافقت کنند و بعید می‌دانم که اردوغان این را نداند. اما با درک این مساله، چرا او چنین پیشنهادی داد؟

همه بر این مساله واقف هستند که ترکیه با یک بحران حاد مالی و کاهش ارزش پول خود مواجه است و اردوغان به هر دری می‌زند تا بودجه بین‌المللی دریافت کند. اردوغان در نخستین دور از سفرهای منطقه‌ای خود پس از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری ماه مه، از روز دوشنبه به کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌رود و چشم امیدش به دریافت حمایت مالی است. شاید همین نیاز مالی است که اردوغان را به تلاشی دوباره برای پیوستن به اتحادیه اروپا واداشته است. مهمترین اقدام، بروزرسانی اتحادیه گمرکی است که از سال ۲۰۱۶ مذاکراتش شروع شد، اما از بس اردوغان در منطقه خرابکاری کرد، در سال ۲۰۱۸ متوقف گردید.

این یونان و قبرس بودند که مانع از ادامه این مذاکرات شدند چرا که به دستور اردوغان در مدیترانه اقدامات اکتشافی و تحرکات نظامی ترکیه بیشتر شد. به نظر بعید است که اردوغان حاضر باشد در برابر قبرس و یونان کوتاه بیاید و بپذیرد که دیگر با این دو همسایه خود در نیفتاده و دست از تعرض به آب‌های ساحلی آن‌ها بکشد. همه شواهد و قرائن می‌گوید، یونان دروازه ورود ترکیه به اتحادیه اروپا است و متاسفانه یا خوشبختانه یونانی‌ها اصلاً خاطره خوبی با ترکیه ندارند و دوست هم ندارند که ترکیه‌ی توسعه‌طلبِ تحت نظر اردوغان بخواهد برای آن‌ها تعیین تکلیف کند. اما آیا ترکیه راه دیگری دارد؟

حجم تجارت ترکیه و اتحادیه اروپا در سال گذشته میلادی به ۱۹۶.۴ میلیارد دلار رسید و ترکیه بیش از ۱۰۳ میلیارد دلار از محصولاتش را به کشورهای اتحادیه اروپا صادر کرد. این اتحادیه بزرگترین شریک تجاری ترکیه است و آنکارا می‌تواند با به‌روزرسانی قرارداد اتحادیه گمرکی خود با بروکسل روح تازه‌ای به اقتصاد رو به زوال خود بدمد. به همین دلیل گفته می‌شود که وزرای خارجه اتحادیه اروپا قرار است سه‌شنبه هفته جاری (امروز) درباره ترکیه گفت‌وگو کنند. برخی از مقامات اروپایی به اردوغان قول‌هایی برای بررسی شرایط داده‌اند، اما این قول‌ها اگر مانند تعهدات خود اردوغان باشد که جفت پوچ است.

در سال ۲۰۱۶ بود که با امضای توافقی میان بروکسل و ترکیه برای ممانعت از ورود مهاجران سوری به اروپا، ‌مسئله به‌روزرسانی اتحادیه گمرکی مطرح شد. بروکسل ۶.۷ میلیارد دلار بودجه به ترکیه داد تا مایحتاج ۳.۵ میلیون پنهاجوی سوری که در ترکیه هستند، تامین شود. از آن زمان تا امروز هر بار که تنش‌ها میان آنکارا و بروکسل شدت گرفته، اردوغان تهدید به خروج از توافق مذکور و روانه کردن مهاجران به مرزهای اتحادیه اروپا کرده است. اردوغان در مارس ۲۰۲۰ گفت که دیگر مانع رسیدن مهاجران به اتحادیه اروپا نخواهد شد و ده‌ها هزار پناهجو در مرزهای زمینی و دریایی ترکیه با یونان تجمع کردند. چهار ماه بعد، بروکسل ۵۶۲ میلیون دلار بودجه به آنکارا اختصاص داد.

در این روزها که کشورهای اتحادیه اروپا درخواست صدور روادید شهروندان ترکیه را به دلیل افزایش تقاضا برای پناهندگی از ترکیه رد می‌کنند، به نظر می‌رسد که سفر بدون روادید شهروندان ترکیه به کشورهای عضو این اتحادیه دور از ذهن باشد. اما مسیر آنکارا برای به‌روزرسانی توافق اتحادیه گمرکی هم چندان هموار نیست. از سوی دیگر، مسائل حقوق‌بشری به ویژه در حوزه خبرنگاران و دستگیری مخالفان بهانه‌های مختلفی دست کشورهای اروپایی داده تا مانع از عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا شوند. این مسیر پیچیده و بسیار سختی است که اردوغان با حرف و ادعا نمی‌تواند آن را به نتیجه برساند.