یکی از چالش‌های فرهنگی در آذربایجان مبحث زبان است؛ این که زبان پیشین آذربایجان چه بوده است، چگونه و کی این زبان تغییر یافته و به زبان فعلی ترکی آذربایجانی تحول یافته است. یحیی ذکاء که خود زاده‌ی آذربایجان است، به سوالات مهمی که در این حوزه مطرح می‌شود، پاسخ داده است!

عباس رسام ارژنگی، در سال 1271 خورشیدی در تبریز دیده به گیتی گشود. وی از دوران کودکی با هنر و رنگ و نقش‌های شاد روبرو بود و احساسات کودکانه اش را با مداد و گچ و رنگ، بر دیوارها و کاغذهای به دور افتاده نقش می زد. مطب زیر به معرفی این هنرمند تبریزی پرداخته است!

شاهنامه پژوهان اعتقاد دارند که هیچ منطقه ای در ایران به اندازه آذربایجان و آذرآبادگان در شاهنامه مورد تمجید قرار نگرفته است. اما شاهد هستیم که جریان‌های بیگانه‌ساز تلاش دارند تا مردم آذربایجان را در مقابل شاهنامه قرار دهند. در سومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی موسسه‌ی آذرپژوه درباره‌ی تاریخ، فرهنگ و زبان آذربایجان، با دکتر جواد رنجبر درخشی‌لر، دانش‌آموخته‌ی دوره دکترای علوم سیاسی و شاهنامه‌پژوه تبریزی به گفتگو نشستیم.

پروفسور محسن هشترودی، با اینکه متخصص در ریاضیات و غرق در آن بود، ولی از ابتدای جوانی علاقه به شعر و ادبیات فارسی داشت و گهگاهی نیز شعر می‌سرود و به نقد شعر نیز می‌پرداخت و از تأثیر علوم در ادبیات و هنر نیز سخن می‌گفت.

در 1715 میلادی، جان بل، پزشکی اسکاتلندی ضمن سفر به اصفهان در تبریز توقف نمود. او تبریز این عهد را شهری بسیار بزرگ و به غایت پرجمعیت یافت. نخستین ملاحظات جان بل درباره‌ی ویرانی‌های وارده بر شهر تبریز ناشی از حملات ویرانگر ترکان عثمانی و شکوه و عظمت پاره‌ای از ساختمان‌ها و به ویژه مساجد شهر، جالب است.

مقبره‌الشعرای تبریز چه داستان‌های ناشنیده‌ای که ندارد؛ داستانی پرکشش از هزار سال تکاپو برای زنده نگه‌داشتن سرچشمه‌های زبان و اندیشه ایرانی، داستان کانونی سترگ و زایا به نام آذربایجان و تبریز که مهد زبان و ادب فارسی است و قصیده‌ای بلند از عشق و حماسه از شهر شاعران و شهیدان؛ تبریز.

پیوندهای فرهنگی آذربایجان (جنوب ارس) و اران و شروان (شمال ارس) با ایران چنان ژرف، دامنه‌دار و ناگسستنی است که حتا شمردن آنها، زمانی فراخ می‌خواهد ولی یکی از ساده‌ترین و شیرین‌ترین این پیوندها، نام‌های دیرین کوه‌ها، رودها، شهرها و آبادی‌هاست.

برخی مردم آذربایجان تحت تاثیر القائات و جعلیات جریان قومی، به اشتباه بزرگی دست زده و خود را ترک می‌دانند؛ امری که از اساس غیر علمی و غلط است! گفتنی است که در زبان آذری کنونی ما هزار هزار واژه وجود دارد که به اشتباه ترکی پنداشته می‌شوند که خود ترکان آنان را از ایرانیان فرا گرفته‌اند. آذری ها زبان شان ترکی آذربایجانی نیست، درستش زبان «آذری نوین» است.

گروه فرهنگ و ادب: یکی از شخصیت‌های فرهنگی که از جعلیات پان ترکیسم در امان نمانده است، فضولی بغدادی، شاعر عرب‌زبان قرن دهم است. نامش محمد و نام پدرش سلیمان بود. در حله و به روایتی دیگر در بغداد چشم به جهان هستی گشود. تحصیلات خود را در بغداد گذرانید. به همین مناسبت به «بغدادی» شهرت یافت.

گروه فرهنگ و ادب: در نزهة‌المجالس که در نیمه اوّل قرن هفتم در شروان تألیف شده، ترانه‌های فراوانی از گویندگان آن سوی ارس (شروان و اران) از شش شهر: گنجه، شروان، بیلقان، تفلیس، دربند، باکو به یادگار مانده است که نمونه‌هایی از آثار هزاران شاعر پارسی‌گوی از یاد رفته، و دلیل روشنی بر دیرینگی گسترش فرهنگ ایرانی در آن دیار است.