گروه فرهنگ و ادب: جریان قومی در آذربایجان سعی دارد با تاکید بر فاکتور زبان، سیاست "دیگری‌سازی" میان مردم آذربایجان با سایر اقوام ایرانی را رقم بزند. این جریان وابسته به برخی کشورهای همسایه ،همچنین تلاش دارد تا با تاکید بر همین فاکتور، سیاست "خودی‌سازی" میان مردم آذربایجان با کشورهای ترک زبان را هم دنبال کند. در این ارتباط موسسه مطالعات آذربایجان (آذرپژوه) اولین جلسه‌ی تخصصی درباره زبان پیشین آذربایجان را با حضور سه تن از اساتید و محققان آذربایجانی برگزار کرد.

گروه فرهنگ و ادب: برخی با استناد به دیدار ناصر خسرو با قطران تبریزی که بر اساس قول ناصر خسرو که گفت: «در تبریز قطران نام شاعری را دیدم، شعر نیک می‌گفت، اما زبان فارسی نیک نمی‌دانست.»، معتقد هستند که قطران، فارسی را نیک نمی‌دانسته و به زبان تبریزی(!!) حرف می‌زد و زبان رایج تبریز چیزی غیر از فارسی و ترکی بود. مطلب زیر تلاش دارد تا با تکیه بر منابع تاریخی معتبر به این سوال پاسخ دهد که چرا قطران با این که شعر فارسی را نیکو می‌سروده است، به قول ناصر خسرو، فارسی را خوب صحبت نمی‌کرد؟!

گروه فرهنگ و ادب: مغربی تبریزی از شعرا و عرفای بزرگ قرن هشتم بوده که در قریة امّند تبریز تولد یافت، در آنجا نشو و نما کرد و به سال 808 در تبریز در گذشت. وی در قبرستان معروف سرخاب دفن است. چون وی معاصر شیخ صفی‌الدین اردبیلی است فهلویات او را نیز باید مانند فهلویات شیخ صفی از آثار زبان آذری در قرن هشتم شناخت. محمدامین ادیب، استاد پیشین دانشگاه تبریز در این مقاله به تفسیر و توضیح یکی از اشعار مغربی تبریزی پرداخته است!

گروه فرهنک و ادب: «پروفسور اقرار علی‌اف» از دانشمندان برجسته تـاریخ‌شناسی و زبان‌شناسی جمهوری آذربایجان است. وی عضو هیات علمی آکادمی علوم جمهوری آذربایجان در باکو بود. به زبان های باستانی احاطه داشت و از انگشت‌شمار پژوهشگرانی بود که از توانایی خواندن خطوط میخی سومری، آکدی، آشوری و فارسی باستان برخوردار بود. کتاب تـاریخ آتورپاتکان یکی از تالیفات علمی و مهم «اقرار علی اف» می‌باشد.

گروه تاریخ: جریان قومی در آذربایجان به تبعیت از پان ترکیسم همواره کوشیده‌ است که ده‌ها تمدن پیشین در فلات بزرگ ایران را به سود خود، ترک قلمداد کند. یکی از این تمدن‌های درخشان سومریان است. آنها اما برای اثبات ترکی بودن زبان سومری، از صد سال پیش تاکنون، تنها نام یک دانشمند را به میان می‌آورند؛ و این دانشمند، شخصی آلمانی به نام هومل است. اما در زمان هومل، تنها خود وی بود که در میان همه دیگر سومرشناسان به این ادعا اعتقاد داشت.

گروه فرهنگ و ادب: اکثر دانشمندان معتقدند که زبان باستانی آذربایجان بازمانده و متحول شده‌ی زبان مادی است که مورخین و جغرافی نویسان اسلامی و عرب آن‌ را فارسی (ایرانی)، فهلوی و آذری خوانده‌اند. با این وجود، برخی افراد منابع تاریخی را نادیده می‌گیرند و در اندیشه‌ی تلبیس حقیقت‌اند.

گروه فرهنگ و ادب: 27 شهریور مصادف است با روز درگذشت استاد شهریار و بزرگداشت زبان و شعر پارسی در ایران. اما این انتخاب همواره مورد نقد و اعتراض برخی اهالی ادبیات و فرهنگ در کشور قرار گرفته است. آنها اعتقاد دارند که چرا با وجود شاعران بزرگی چون نظامی، فردوسی، خاقانی، حافظ و سعدی و... روز درگذشت استاد شهریار به عنوان این روز مهم قرار گرفته است؟ نقدی که در نگاه اول به نظر کاملا درست و بجا به نظر می‌آید؛ اما مصداق ضرب‌المثل "یک طرفه به قاضی رفتن" است!

گروه فرهنگ و ادب: شاه تهماسب در کتیبه‌ای به زبان فارسی دستورات خود را به حاکم وقت اردبیل نوشته است. یک دستور سلطنتی برای عموم مردم و در یک مکان عمومی که برای صفویان مقدس بوده است، نشان می‌دهد که مردم اردبیل دستکم تا زمان شاه تهماسب به زبان فارسی تسلط داشته و بدین زبان مکالمه می‌کردند.

گروه فرهنگ و ادب: وجود لغت ترکی در زبان فارسی به ویژه در اشعار فارسی شاعران آذربایجانی و همچنین وجود لغات بی‌شمار فارسی در زبان ترکی هرگز نشان‌گر ترکی بودن زبان پیشین آذربایجان نیست و یا برعکس نشان‌گر فارس‌زبان بودن ترکان هم نیست.

گروه فرهنگ و ادب: «آرتور کریستن سن» دانمارکی می‌گوید؛ راجع به زبان پیشین در آذربایجان هنوز مطالعاتی به عمل نیامده است. مصمم شدم آن‌چه را که از زبان پیشین در این چند سال اخیر از نفوذ زبان ترکی محفوظ مانده را تعقیب نمایم.