اخیرا نقشه‌ای در چارچوب یك طرح آموزشی كه بر اساس سفارش اداره آموزش و پرورش ملی استانبول اجرا می‌شود، در سی‌دی‌های آموزشی گنجانده شده است. در این نقشه چندین منطقه در کشورهای عراق، گرجستان، قبرس شمالی و جمهوری خودمختار نخجوان بعنوان اراضی تركیه معرفی شده است. گفتنی است که در این نقشه اراضی ارمنستان به كلی پاك شده و بین گرجستان، آذربایجان و تركیه تقسیم شده است. در این مطلب کوتاه سعی می شود تا درباره منطقه جمهوری خودمختار نخجوان و نحوه هم مرز شدن آن با ترکیه کنونی مطالبی ارائه شود.
انگشت آتا ترک: «انگشت آتا ترک» اصطلاحی است که در تاریخ معاصر به «معامله یک سر برد» برای تصاحب یک تکه زمین به نفع ترکیه اطلاق می‌شود. در این معامله که بر اساس پیمان سعد آباد انجام شد بخش کوچکی از سرزمین ایران در شمال غرب کشور، یعنی بخش مهمی از آرارات که جزئی از ایران بود، به آتاترک واگذار شد. این بخش کوچک اما هم اکنون به عنوان تنها راه ارتباطی جمهوری نخجوان با ترکیه است.
پیمان سعد آباد: پیمان سعدآباد یا عهدنامه عدم تعرض، نام پیمانی است که در تاریخ ۱۷ تیر ۱۳۱۶ در کاخ سعدآباد تهران، میان چهار کشور ایران، عراق، افغانستان و ترکیه به امضا رسید. دولت‌های امضاکننده این پیمان متعهد شدند از مداخله در امور داخلی یکدیگر خودداری کنند، مرزهای مشترک را محترم بشمارند، از هرگونه تجاوز نسبت به یکدیگر خودداری ورزند و از تشکیل جمعیت‌ها و دسته‌بندی‌هایی که هدف آن‌ها اخلال در صلح میان کشورهای هم جوار و هم پیمان باشد جلوگیری کنند.
حسین مکی در کتاب تاریخ بیست ساله ایران در این باره می نویسد: «پیمان سعدآباد از جهاتی به ضرر ایران و به نفع سه کشور دیگر تمام شد. ترکیه قسمتی از ارتفاعات آرارات را در قبال دریافت شهر قطور از ترکیه به دست آورد. خط مرزی ایران و عراق به زیان ایران تعیین شد. زیرا رضاشاه منابع نفتی واقع در غرب ایران و اداره کامل اروندرود را به عراق واگذار کرد. افغانستان هم با امضای این پیمان از تلاش احتمالی ایران برای بازگرداندن مناطق تاجیک‌نشین به ایران مصونیت یافت.
انگلیس برنده واقعی اما غایب این پیمان بود که با انعقاد این قراداد به هدف خود برای ایجاد سدی در مقابل کمونیسم رسید. با این حال دیری نگذشت که با وقوع جنگ جهانی دوم و اتحاد شوروی و انگلیس برای اشغال ایران، در شهریور ۱۳۲۰ نه تنها هیچ‌یک از متعاهدین این پیمان به یاری ایران نشتافتند بلکه حتی دولت عراق خاک خود را پایگاه حمله انگلیس به ایران قرار داد.»(۱)
پی نوشت:
Sunday, 28 April , 2024