مدیر مسئول: یکی از نقاط مبهم درباره فرهنگ و تاریخ ایران را باید زبان آذربایجان دانست. امروزه مردم در منطقه آذربایجان به زبانی سخن گفته و تولید ادبیات می کنند که به باور قریب به اتفاق شرق شناسان ایرانی و خارجی، زمان زیادی از ورود آن به این بخش از سرزمین ایران نمی گذرد. زبان فعلی آذربایجان که آن را ترکی آذربایجانی می نامند بعد از حضور ترکان سلجوقی در ابتدا، و استمرار حضور و فرمانروایی ترکان مهاجر دیگری همچون آق قویونلوها، قره قویونلوها، مغولان و این اواخر صفوی‌ها که قالب سپاه آنان را طوایف ترک قزلباش تشکیل می دادند، به مرور با زبان و ادبیات محلی منطقه ممزوج گشته و زبانی را تشکیل داده است که استاد شهریار درباره ی آن گفته است؛ «تورکون دیلی تک سئوگیلی ایسته کلی دیل اولماز».

  اما زبان گذشتگان آذربایجان چه بوده است؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا باید بدانیم که آذربایجان هیچ وقت و در هیچ دوره ی تاریخی فقط یک زبان نداشته است؛ نه امروز و نه سه هزار سال پیش. سه هزار و اندی سال پیش و قبل از تشکیل کشوری به نام ایران هم دستکم چهار پنج زبان در این سرزمین بین مردم بومی رایج بود؛ از گوتی و لولّوبی، هورّی و کادوسی و کاسپی و اورارتوئی گرفته تا زبان آشوری. هزار سال پیش از میلاد هم مادها آمدند و زبان آذربایجان و کردستان کنونی و کمی بعدتر گیلان و طبرستان و اصفهان و کرمانشاهان و همدان و لرستان را در مجموع با وجود فرق‌های لهجه‌ای و منطقه‌ای، به یک گونه ی شمال غربی ایرانی تبدیل کردند.

اما این زبان هر چه باشد و هر چه بوده باشد، هیچ تغییری در هویت یک آذربایجانی به عنوان یک ایرانی مسلمان نخواهد داشت! چون همه‌ی جامعه شناسان متفق القول هستند که برای شکل گرفتن هویت واقعی، یک عامل به تنهایی موثر نبوده و قطعا یک عامل هم نمی‌تواند باعث نابودی یک هویت هزاران ساله باشد!!

زبان ترکی آذربایجانی هم که عزیز دل همه مردم ایران و آذربایجانیان است، به عنوان بخشی از هویتِ ایرانیِ یک آذربایجانی تعریف می‌شود نه هویتی مستقل از ایران. و به قول مرحوم رحیم نیکبخت میرکوهی «ترکی آذربایجانی زبان مادری ماست و فارسی زبان پدری ما…»