گروه فرهنگ و ادب: سیطره سلجوقیان بر سرزمین ترکیه امروزی، تنها سیاسی بود و بنیان‌های فرهنگی آن هنوز بر پایه‌های فرهنگ ایرانی می‌چرخید. به طوری که پادشاهان حاکم بر فلات آناتولی تا سال‌های متمادی زبانشان فارسی بود.

گروه فرهنگ و ادب: قبل از حضور سلجوقیان در منطقه‌ی فلات آناتولی که امروزه با نام ترکیه شناخته می‌شود، این سرزمین میان دو امپراتوری بزرگ زمان خود، دست به دست می‌شد. بخش شرقی آن در دست ایران و بخش غربی آن زیر نظر روم شرقی اداره می‌شد. سلجوقیان اما در قرن هفتم هجری با شکست دادن رومیان در جنگ ملازگرد، توانستند بر این سرزمین سیطره یابند. اما این سیطره بر سرزمین ترکیه امروزی، تنها سیاسی بود و بنیان‌های فرهنگی آن هنوز بر پایه‌های فرهنگ ایرانی می‌چرخید. به طوری که پادشاهان حاکم بر فلات آناتولی تا سال‌های متمادی زبانشان فارسی بود. سلطان سلیم عثمانی بر شاهنامه تسلط داشت و به فارسی شعر می‌سرود. سلطان سلیم که ما ایرانیان او را با سنگ‌دلی و شهوت کشتار و ویرانی تبریز شناسیم هنگامی که به پارسی می‌اندیشید، به فردی عاشق پیشه تبدیل می‌شد:

اهل دل را جز این مرادی نیست / که سپارند جان به خاک رهت!

سلطان سلیمان قانونی نیز از سرایش شعر فارسی غفلت نکرده و یکی از زیباترین ابیات وی چنین می گوید:

دیده از آتش دل غرقه بر آب است مرا / کار این چشمه زسرچشمه خراب است مرا!

سلطان جم (جمشید) فرزند بایزید هم شعری زیبا به زبان فارسی دارد با این بیت:

مکُش عشاق را کان بلبلانند / منه بر گردنت خون هزاران.

سیطره سلجوقیان تنها سیاسی بود به طوری که پادشاهان آناتولی تا سال‌های متمادی زبانشان فارسی بود
سیطره سلجوقیان تنها سیاسی بود به طوری که پادشاهان آناتولی تا سال‌های متمادی زبانشان فارسی بود

 سلاطین و شاهزادگان عثمانی اغلب ذوق و قریحه فارسی سرایی داشتند. زبان دیوانی سلجوقیان و عثمانیان به کل فارسی بود. کتاب منشات متعلق به دیوان عثمانی در دوره سلطان محمد فاتح است که به اهتمام پژوهشگر ترک، نجاتی اوغال به سال ۱۹۵۶ در استانبول منتشر شد و در آن می‌توان اسناد دیوانی عثمانیان را بررسی کرد. دکتر محمدعلی سجادیه فتح قسطنطنیه را یک فتح ایرانی می‌داند فتحی که در اثر آن قلمرویی جدید برای زبان فارسی باز شد و نخستین بیت آن را سلطان محمد فاتح سرود. تا سال ۱۳۱۱ که به دستور مصطفی کمال نهضت زدودن واژگان فارسی از زبان عثمانی به وجود آمد، زبان ترکی عثمانی مزین به گنجینه واژگان پارسی بود با این بی‌مهری وجود هنوز واژگان فارسی در زبان ترکی امروزین نقش مهمی را ایفا می کنند.

در قرن ۱۴ برتری عثمانی‏ها در آسیای صغیر افزایش یافت. عثمانی‏ها ادبیات پارسی را برای مدت پنج و نیم قرن پشتیبانی کردند و تعداد زیادی از نویسندگان و هنرمندان را مخصوصا در قرن ۱۶ جذب کردند. یکی از نامدارترین شاعران پارسی دربار عثمانی فتح‏الله عارف چلبی بود. که همچنین وی یک نقاش و یک مورخ و همچنین آفریننده «سلیمان نامه» که زندگینامه سلیمان باشکوه بود نیز محسوب می‏شد. در اواخر قرن ۱۷ آنها زبان پارسی را به عنوان زبان دربار و اداری امپراطوری عثمانی رها کردند و ترکی را جایگزین آن نمودند.

  • نویسنده : گروه فرهنگ و ادب آذرپژوه
  • منبع خبر : گروه فرهنگ و ادب آذرپژوه