گروه فرهنگ و ادب: تبریز یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران، دارای تاریخی طولانی و غنی است و به عنوان مهمترین شهر صنعتی و تجاری در شمال غرب ایران نیز شناخته می‌شود. تبریز در دامنه کوه‌های سهند و در کنار رود ارس واقع شده است. موقعیت جغرافیایی مناسب و وجود منابع آبی فراوان، این شهر را به یک مرکز مهم صنعتی و کشاورزی در منطقه تبدیل کرده است.
تاریخ تبریز به دوران باستان برمی‌گردد و شواهدی از تمدن‌ها و اقوام مختلف در این منطقه یافت شده است. در دوره‌های تاریخی، تبریز همواره یکی از شهرهای مهم سیاسی و فرهنگی ایران بوده و نقش برجسته‌ای در تاریخ کشور داشته است. این گزارش تلاش دارد تا به برخی از ویژگی‌های خاص این کهن‌شهر ایرانی بپردازد:
تبریز مهد فرش دستبافت
تبریز یکی از مراکز مهم صنایع دستی ایران به شمار می‌رود. این شهر دارای سابقه طولانی در تولید فرش، منسوجات و سرامیک است. فرشبافی یکی از مهمترین و ارزشمندترین صنایع دستی در تبریز به شمار می‌رود. تبریز دارای قدمت طولانی در تولید انواع فرش‌های دستبافت مانند فرش نفیس، قالی و گلیم است. طرح‌ها و نقش‌های به کار رفته در این فرش‌ها بازتابی از سنت‌های فرهنگی و هنری غنی مردم این دیار است.
صنعت نساجی و بافندگی نیز در تبریز سابقه‌ای طولانی دارد. پارچه‌های محلی مانند زیلو و شال ابریشمی تبریز از صنایع دستی مشهور این شهر به‌شمار می‌رفتند که البته این روزها کمتر شاهد تولید آن هستیم. سفال و سرامیک نیز از دیگر صنایع دستی رایج در تبریز است که ظروف و محصولات سفالین زیبایی تولید می‌کند. سفال تبریز با طرح‌ها و نقش‌های ظریف و زیبا شهرت دارد.
بازار تبریز
بازار تبریز یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین بازارهای ایران و خاورمیانه به شمار می‌رود. این بازار تاریخی بخش مرکزی شهر تبریز را تشکیل می‌دهد و نقش مهمی در تجارت و اقتصاد شهر در طول تاریخ داشته است. بازار تبریز در دوران حکومت سلجوقیان و ایلخانان مغول در قرن ۱۳ میلادی ساخته شد. این بازار با بیش از ۵کیلومتر طول، یکی از بزرگترین بازارهای سرپوشیده جهان به شمار می‌رود. معماری زیبا و شگفت‌انگیز بازار تبریز با طاق‌ها و گنبدهای متعدد، از ویژگی‌های بارز آن است.
بازار تبریز در دوره‌های مختلف تاریخی کانون تجارت ابریشم، فرش، منسوجات، طلا و جواهرات، ادویه، چرم و صنایع دستی بوده است. امروزه نیز همچنان یکی از مراکز عمده تجاری و اقتصادی شهر تبریز محسوب می‌شود و انواع محصولات و صنایع دستی در آن به فروش می‌رسد.
معماری
تبریز به عنوان یکی از شهرهای باستانی ایران، معماری منحصر به فردی دارد. سبک معماری آن تحت تاثیر دوره‌های مختلف تاریخی از جمله سلجوقی، ایلخانی، صفوی و قاجار شکل گرفته است. از بناهای تاریخی مهم تبریز می‌توان به مسجد کبود، مسجد جامع، کاخ شهرداری، ارگ علیشاه، کاروانسرای شاه‌عباسی و بازار تاریخی و… اشاره کرد. مسجد کبود با معماری زیبای آجرکاری و کاشی‌کاری، نمونه بارز معماری دوره ایلخانی است. مسجد جامع نیز یکی از کهن‌ترین و زیباترین نمونه‌های معماری اسلامی در تبریز به شمار می‌رود. این مسجد در دوره‌های مختلفی ساخته یا بازسازی شده و دارای گنبد و صحن وسیع و زیبایی است.
زندگی اجتماعی
تبریز یکی از قدیمی‌ترین شهرهای مشرق زمین است و مردم این شهر با فرهنگ و تمدنی غنی، سنت‌ها و آداب و رسوم زیبایی دارند. این شهر به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، همواره مورد رفت و آمد کاروان‌های تجاری بوده و این رفت و آمدها عاملی مهم در شکل دادن به سبک خاصی از فرهنگ بوده که تساهل و مدارا از ویژگی‌های بارز آن به شمار می‌رود.
آداب و رسوم
مردم تبریز به آداب و رسوم خود ارج می‌نهند. جشن‌هایی مانند نوروز و سیزده بدر همزمان با سراسر ایران، با شکوه زیادی در تبریز برگزار می‌شود. همچنین مراسم عروسی و ختنه سوران نیز طبق سنت‌های قدیمی برگزار می‌گردد. ساکنان تبریز به مهمان‌نوازی و گرمی رفتار شهره هستند.
هنر و ادبیات
شاید بتوان هنر را جزوی جدایی‌ناپذیر از تبریز دانست. به خصوص در دوره‌هایی خاص این شهر مهد هنر و پرورش هنرمندان بزرگ و بنامی بوده است.
نقاشی: نقاشی ایرانی در تبریز به اوج خود رسید. نقاشان مشهوری چون کمال‌الدین بهزاد از تبریز برخاستند. آثار نفیسی در زمینه مینیاتور ایرانی و نقاشی رنگ و روغن در این شهر خلق شد. مکتب نقاشی تبریز تاثیر عمیقی بر هنر ایرانی داشت.
خوشنویسی: خوشنویسان بزرگی چون میرعماد و مولانا طاهر تبریزی در این شهر می‌زیستند و با آثارشان خط نستعلیق و شکوه خوشنویسی ایرانی را به نمایش گذاشتند. آثار خطاطی تبریز در سراسر کشور شهرت داشت.
موسیقی: موسیقی ایرانی در تبریز پرورش یافت. صفی الدین اورموی یکی از مشاهیر و موسیقی‌دانان ایرانی بود که در تبریز آثاری در ردیف‌های موسیقی ایرانی پدید آورد. تبریز مهد مکتب آوازی آذربایجانی نیز به شمار می‌رود.
ادبیات: تبریز در طول تاریخ، زادگاه بسیاری از شاعران و نویسندگان بزرگ ایران بوده است. از جمله مشهورترین آنها می‌توان به خاقانی شروانی، قطران تبریزی و شهریار اشاره کرد. خاقانی شروانی یکی از پرآوازه‌ترین شاعران غنایی سده ۶ قمری بود که در تبریز از دنیا رفت. دیوان اشعار او حاوی غزل‌هایی عاشقانه و دل‌انگیز است.قطران تبریزی نیز از شاعران معروف سبک خراسانی در شعر فارسی بود که وی را اولین شاعر پارسی زبان در آذربایجان دانسته‌اند.شهریار نیز شاعر معاصری است که در تبریز به دنیا آمد و غزلیات پرآوازه‌ای دارد.
بی شک باید این شهر را به دلیل وجود مقبره‌الشعرا که بیش از ۴۰۰ شاعر و عارف ایرانی را در خود جای داده است در کل جهان بی‌نظیر دانست.
علم و دانش
تبریز همچنان یکی از مراکز مهم علمی کشور در گذشته و حال می‌باشد. وجود بزرگ ترین دانشگاه تاریخی با نام ربع رشیدی که در آن دانشجویان بسیاری از اقصی نقاط جهان تحصیل می‌کردند، گواهی بر این مدعاست. امروزه نیز دانشگاه تبریز بین ۵۰۰ دانشگاه برتر جهان قرار دارد و دانشمندان و پژوهشگران بسیاری از این دانشگاه به عرصه‌ی علم و دانش معرفی شده‌اند.
سیاست
تبریز به عنوان یکی از مراکز مهم سیاسی ایران، همواره مورد توجه حاکمان و رویدادهای سیاسی بوده است. از دوران باستان تا عصر حاضر، دودمانهای مختلفی از تبریز به عنوان پایتخت برای حکمرانی بر ایران استفاده کرده‌اند.
شاید اوج شکوفایی سیاسی تبریز را در دوران صفویه دانست؛ جایی که شاه اسماعیل صفوی در مسجد جامع این شهر آغاز حکمرانی صفویان بر ایران با پایتختی تبریز را اعلام کرد. البته پیش از آن و در دوران روادیان، ترکمانان آق‌قویونلو و قره‌قویونلو و ایلخانان مغول، این شهر تاثیر مهمی در سیاست ایران داشت.
در دوران معاصر نیز به خصوص در زمان انقلاب مشروطه در ایران، تبریز نقش حیاتی ایفاء کرد. قطعا اگر پایمردی سردار ملی (ستارخان) و سالار ملی (باقرخان) و گروه مشروطه‌چی‌های تبریز نبود، شاید مشروطه در ایران به ثمر نمی‌نشست! به طور کلی باید گفت که تبریز همواره در کانون تحولات و رویدادهای سیاسی ایران قرار داشته و نقش مهمی در تاریخ سیاسی کشور ایفا کرده است.
Saturday, 27 April , 2024