گروه سیاسی: در سال‌های اخیر، مراودات سیاسی، نظامی و تجاری میان دو کشور جمهوری آذربایجان و اسرائیل افزایش قابل توجهی داشته است. به عنوان نمونه در مراودات تجاری بیش از ۱۴۰ شرکت از اسرائیل در جمهوری آذربایجان فعالیت می‌کنند و ارتباطات تجاری حوزه‌های بسیاری را در بر می گیرد؛ از انرژی، همکاری نظامی، فنی، کشاورزی، مدیریت آب گرفته تا علم، آموزش و فرهنگ. حوزه‌ی انرژی یکی از زمینه‌های اصلی همکاری میان دو دولت است. اسرائیل ۴۰ درصد نفت خود را از باکو وارد می‌کند. نفت و فرآورده‌های نفتی از طریق بندر جیهان ترکیه از طریق خط لوله نفت باکو – تفلیس – جیهان به اسرائیل تحویل داده می شود. در این گزارش کوتاه، گروه سیاسی طرح نو تلاش کرده است تا به روابط میان دو کشور که روز به روز در حال عمیق‌تر شدن است، اشاره کند:

همکاری‌های امنیتی و نظامی

۱- فروش تجهیزات و تسلیحات نظامی: اسرائیل یکی از بزرگترین تامین کنندگان تجهیزات و تسلیحات نظامی جمهوری آذربایجان است. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۱، اسرائیل پهپادهای انتحاری را به جمهوری آذربایجان فروخت. این پهپادها در جنگ قراباغ در سال ۲۰۲۰ نقش مهمی ایفا کردند.

۲- آموزش نظامی: اسرائیل به آموزش نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان در زمینه‌های مختلفی از جمله جنگ سایبری، عملیات ضد تروریستی و جنگ الکترونیک کمک می‌کند.

۳- همکاری‌های اطلاعاتی: دو کشور در زمینه‌های امنیتی و اطلاعاتی با یکدیگر همکاری‌های عمیق و گسترده‌ای دارند.

همکاری‌های اقتصادی

۱- سرمایه گذاری: اسرائیل در زمینه های مختلفی از جمله انرژی، کشاورزی و فناوری در جمهوری آذربایجان سرمایه‌گذاری کرده است. به عنوان مثال شرکت‌های اسرائیلی در پروژه‌های اکتشاف و استخراج گاز در دریای خزر مشارکت دارند.

۲- تجارت: حجم تجارت بین دو کشور در سال های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. و حضور بیش از ۱۴۰ شرکت اسراییلی در باکو نشان از عمق این شراکت استراتژیک است.

همکاری های سیاسی

۱- حمایت در مجامع بین المللی: دو کشور در مجامع بین المللی از یکدیگر حمایت می‌کنند. به عنوان مثال، اسرائیل از عضویت جمهوری آذربایجان در شورای امنیت سازمان ملل متحد حمایت کرد.

۲- همکاری در زمینه های دیپلماتیک: اسرائیل یکی از اولین کشورهایی بود که استقلال جمهوری آذربایجان را به رسمیت شناخت. در ۶ آوریل ۱۹۹۲ روابط دیپلماتیک میان دو کشور برقرار شد. از آگوست ۱۹۹۳، سفارت اسرائیل در باکو فعال است. اما، سفارت باکو در تل‌آویو در مارس ۲۰۲۳ افتتاح شد.

سفرهای اخیر بنی گانتز و الی کوهن که مسیرهای اصلی روابط دوجانبه را مشخص کرد، انگیزه جدیدی برای حرکت به مرحله جدیدی از روابط با جمهوری آذربایجان ایجاد کرد. نقش باکو در فعالیت های سیاسی و دیپلماتیک اسرائیل در اوراسیا نشان می‌دهد که این باکو بود که به عنوان مکان دائمی برای ملاقات‌های رسمی سفرای اسرائیل در کشورهای اوراسیا انتخاب شد.

ضررهای روابط عمیق جمهوری آذربایجان با اسرائیل برای ایران

برقراری روابط عمیق میان دو کشور علیرغم این که دولت باکو به عمق دشمنی رژیم صهیونیستی با ایران آشناست، نشان از عدم توجه دولت باکو به اصل حسن همجواری با ایران دارد. در ادامه به برخی از ضررهای این ارتباط میان باکو و تل‌آویو خواهیم پرداخت:

۱- افزایش نفوذ اسرائیل در منطقه

حضور نظامی: اسرائیل در حال حاضر پایگاه‌های نظامی در جمهوری آذربایجان دارد. این حضور می تواند به عنوان یک تهدید امنیتی برای ایران تلقی شود.

نفوذ سیاسی: اسرائیل در حال تلاش برای افزایش نفوذ سیاسی خود در جمهوری آذربایجان است. این نفوذ می‌تواند به ضرر ایران باشد.

۲- ایجاد تنش در روابط ایران و جمهوری آذربایجان

تاریخی: روابط ایران و جمهوری آذربایجان در طول تاریخ ۳۰ ساله‌ی اخیر، علیرغم تمامی حسن‌نیت‌هایی که از سوی تهران انجام شده، همواره با تنش‌هایی همراه بوده است. روابط عمیق جمهوری آذربایجان با اسرائیل می‌تواند به تشدید این تنش‌ها منجر شود.

مسائل امنیتی: تهران نگران است که همکاری‌های امنیتی و نظامی جمهوری آذربایجان با اسرائیل به ضرر امنیت ملی ایران باشد. هر چند در سال‌های اخیر اخبار حاکی از آن است که رژیم صهیونیستی به دفعات از خاک جمهوری آذربایجان برای حملات تروریستی خود علیه ایران استفاده کرده است.

راهکارهای مقابله با ضررهای روابط عمیق میان باکو و تل‌آویو

۱- تقویت روابط با جمهوری آذربایجان

همکاری های اقتصادی: ایران باید تلاش کند تا روابط اقتصادی خود را با جمهوری آذربایجان تقویت کند. هر چند در دهه‌های اخیر حسن نیت تهران برای طرف باکویی ثابت شده اما این رژیم به بهانه‌های مختلف از گسترش همکاری‌ها طفره می‌رود.

همکاری‌های فرهنگی: ایران باید تلاش کند تا روابط فرهنگی خود را با جمهوری آذربایجان تقویت کند. با توجه به نزدیکی مذهبی و فرهنگی مردمان دو کشور به نظر باید تلاش زیادی از سوی نهادهای فرهنگی کشور برای نفوذ در میان مسلمانان باکو صورت گیرد.

همکاری‌های سیاسی: ایران باید تلاش کند تا روابط سیاسی خود را با جمهوری آذربایجان تقویت کند. هر چند طرف باکویی با بهانه‌های مختلف تلاش دارد تا میزان ارتباطات سیاسی خود با ایران را کم کند، اما تهران باید با دادن برخی مشوق‌ها و همچنین استفاده از دیپلماسی فعال‌تر، تلاش کند باکو را به رعایت اصل حسن همجواری مجبور کند.

۲-  افزایش آگاهی عمومی

رسانه‌ها: ایران باید از طریق رسانه‌های داخلی و برون مرزی، آگاهی عمومی در ایران و نیز میان مردم مسلمان جمهوری آذربایجان در مورد خطرات روابط باکو با رژیم صهیونیستی را افزایش دهد.

فعالیت‌های فرهنگی: ایران باید با برگزاری فعالیت های فرهنگی، به افزایش آگاهی عمومی در مورد خطرات روابط باکو و تل‌آویو کمک کند.

۳- همکاری با کشورهای منطقه

ایران باید با گسترش همکاری‌های مختلف با کشورهای همسایه از جمله روسیه، ترکیه، ارمنستان و سایر کشورهای قفقاز از افزایش نفوذ خزنده‌ی رژیم صهیونیستی در منطقه جلوگیری کند.