گروه سیاسی: حضور هواپیماهای ترابری ترکیه در باکو که برای حمل و نقل تسلیحات نظامی کاربرد دارند و حمله چند روز پیش دو کشور به مقررهای نظامی یکدیگر که باعث کشته و زخمی شدن چندین تن از نظامیان دو طرف شد، این سوال را در ذهن افکار عمومی متبادر می‌کند که آیا شعله‌های جنگی دیگر در قفقاز جنوبی در حال برافروخته شدن است و آیا این دو کشور کوچک شمالی ایران برای جنگی جدید مهیا می‌شوند؟
در این ارتباط نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان چند روز قبل در یک سخنرانی تلویزیونی، جمهوری آذربایجان را به تدارک جنگی گسترده علیه ارمنستان متهم کرد و گفت که؛ «جمهوری آذربایجان در حال تجهیز و آماده‌سازی ارتش خود برای جنگی گسترده علیه ارمنستان است. باکو از همه گزینه‌ها برای تعیین مرز و تحدید مرز با ارمنستان اجتناب می‌کند و به نظر می‌رسد که قصد دارد با توسل به زور به اهداف خود برسد. ارمنستان اطلاعات موثقی دارد که نشان می‌دهد جمهوری آذربایجان در حال برنامه‌ریزی برای حمله به خاک ارمنستان است.» پاشینیان در ادامه از جامعه بین‌المللی خواست تا به این موضوع توجه کند و برای جلوگیری از وقوع جنگی دیگر در منطقه قفقاز جنوبی اقدام کند.
اما اینها یک طرف قضیه است و در سوی دیگر، کشور جمهوری آذربایجان قرار دارد که اتهامات پاشینیان را رد کرده و آنها را بی‌اساس و پروپاگاندا می‌خواند! باکو می‌گوید که ارمنستان به دنبال تنش‌آفرینی در منطقه است و به تعهدات خود در توافق آتش‌بس ۲۰۲۰ عمل نمی‌کند؟!
قفقاز جنوبی آبستن جنگی دیگر
اتهامات پاشینیان در حالی مطرح می‌شود که تنش‌ها بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان در ماه‌های اخیر افزایش یافته است. درگیری‌های مرزی بین دو کشور در سال ۱۴۰۱ چندین بار رخ داده است و در این درگیری‌ها، تعدادی از سربازان دو طرف کشته شده‌اند. هشدار پاشینیان درباره احتمال وقوع جنگی گسترده، می‌تواند به افزایش تنش‌ها در منطقه و ناامنی در قفقاز جنوبی منجر شود. بنابراین می‌طلبد که جامعه بین‌المللی و به خصوص تهران، به طور جدی به این موضوع توجه کند و برای جلوگیری از وقوع جنگی دیگر در منطقه تلاش کند. چون به نظر می‌رسد که در صورت وقوع جنگی دیگر در منطقه، ایران بیشترین آسیب را از آن خواهد دید.
آسیب های ایران از جنگ در قفقاز جنوبی
آغاز جنگی دیگر در منطقه، قطعا بیشترین آسیب را بعد از مردم بی‌دفاع دو کشور، متوجه ایران خواهد کرد. جنگ در قفقاز جنوبی می‌تواند آسیب‌های متعددی برای ایران داشته باشد که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره خواهد شد:
از منظر امنیتی: جنگی دیگر در قفقاز جنوبی و بی‌ثباتی در آن می‌تواند به ناامنی در مرزهای ایران و افزایش فعالیت گروه‌های تروریستی و قاچاقچیان منجر شود. این جنگ همچنین می‌تواند به درگیری‌های قومی و مذهبی در منطقه دامن بزند و ایران را به طور غیرمستقیم درگیر این درگیری‌ها کند.
از منظر اقتصادی: جنگ میان دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان می‌تواند به توقف یا کند شدن تجارت ایران با کشورهای منطقه قفقاز جنوبی منجر شود. همچنین می‌تواند به افزایش قیمت‌ها و تورم در ایران منجر شود.
از منظر سیاسی: جنگ جدید در قفقاز جنوبی می‌تواند به افزایش تنش‌ها بین ایران و جمهوری آذربایجان و حتی ارمنستان منجر شود. جنگ می‌تواند به مداخله قدرت‌های خارجی در منطقه قفقاز جنوبی و افزایش نفوذ آنها در این منطقه منجر شود. چیزی که به هیچ عنوان به مذاق تهران خوش نیامده و البته جمهوری اسلامی ایران تلاش خواهد کرد به هر نحو ممکن از مرز مشترک خود با ارمنستان دفاع کند. مرزی تقریباً ۳۰ کیلومتری در جنوب ارمنستان که باکو به همراه ترکیه درصدد اشغال آن و برهم زدن وضعیت ژئوپلتیکی منطقه به ضرر ایران است.
راهکارهای کاهش آسیب‌ها
به نظر اینگونه می‌رسد که ایران باید از طریق دیپلماسی برای حل مناقشات بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان تلاش کند. امری که با توجه به موضعگیری‌های اخیر شخص الهام علیف به نظر کار سختی به نظر می‌رسد. در این ارتباط ایران باید در کنار تلاش برای تقویت روابط سیاسی و اقتصادی خود با دو کشور فوق، برای تقویت امنیت مرزهای خود در جوار قفقاز اقدام کند.
در اینجا به چند نمونه از اقداماتی که ایران می‌تواند برای کاهش آسیب‌های جنگ در قفقاز جنوبی انجام دهد اشاره می‌کنیم:
۱- افزایش رایزنی‌ها و گفتگوهای دیپلماتیک با طرف‌های درگیر در مناقشه
۲- میزبانی از گفتگوهای صلح بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان
۳- ارائه کمک‌های بشردوستانه به مردم آسیب‌دیده از جنگ
۴- تقویت همکاری‌های اقتصادی با کشورهای منطقه
۵- برگزاری مانورهای نظامی در مرزهای مشترک با قفقاز جنوبی.
Monday, 29 April , 2024