گروه فرهنگ و ادب: یکی از پدیده‌های شگفت‌آور که ریشه در چند دهه‌ی اخیر دارد، معرفی نوع خاصی لباس به‌عنوان پوشش دیرین و سنتی مردمان آذربایجان، و نیز رقص سنتی مردمان قفقاز شمالی به‌عنوان رقص سنتی مردم شمالغرب ایران می‌باشد. این موضوع به‌تدریج و با استفاده از عدم آگاهی مردم و نیز عدم اطلاع رسانی لازم و سهل انگاری از سوی مورخین و محقیق این حوزه چنان در لایه های مختلف جامعه نفوذ کرده و جا افتاده است، که هم اکنون به‌عنوان حقیقتی تاریخی و فرهنگی از آن یاد می‌شود!
اما با بررسی آثار نقاشی و نیز عکس‌های بر جای مانده از دوران صفویان و افشاریان و قاجاریان که در حوزه‌ی هنری آذربایجان خلق شده است، هیچ‌گونه نشانه‌ای از نوع پوشش یاد شده را نمی‌توان یافت. خوشبختانه اولین نسل از دوربین های عکاسی همزمان با شهر تهران، به شهر تبریز به عنوان ولیعهد‌نشین حکومت قاجار نیز وارد شد و امروزه عکس های تاریخی پرشماری از بزرگان و مردم عادی آذربایجان در دست داریم و به‌جز نیروهای قزاق و منسوبین این نیرو نمی‌توانیم این نوع پوشش را بر تن بزرگان و باشندگان آذربایجان مشاهده بکنیم.
متاسفانه پیروی کورکورانه‌ی برخی از افراد و محافل فرهنگی و هنری آذربایجان در چند دهه‌ی اخیر از هویت‌سازی‌های جعلی و رنگارنگ استالینی باعث تحریف و کج‌روی های آشکاری در معرفی تاریخ و فولکلور دیرینه‌ی آذربایجان شده است.
ستارخان و باقرخان و علی مسیو و طالبوف و دیگر مردم آذربایجان همان طرح های رایج لباس در کشور را می پوشیدند که سردار اسعد بختیاری و عارف قزوینی و میرزا آقاخان کرمانی و دیگر مردم ایران می پوشیدند.
کوتاه سخن اینکه این نوع پوشش که متعلق به منطقه بزرگ قفقاز و مردمان قفقازی‌تبار چون گرجی‌ها و اوستیایی‌ها می‌باشد، برای اولین بار به‌سال ۱۲۵۸ خورشیدی و به‌واسطه ی ورود اولین گروه از نیروهای قزاق به کشورمان وارد شده است. این نیروها در پی درخواست ناصرالدین شاه از دولت روسیه وارد ایران شدند. البته در اسناد دیرین و نقاشی های باقیمانده از نیروهای قزاق نشانی از این نوع پوشش نیز دیده نمی شود و به احتمال بسیار نیروهای قزاق در فاصله‌ی بین قرن های ۱۸ و ۱۹ این نوع پوشش را از مردمان قفقاز الگو گرفته باشند.
اما رقص سنتی مردمان قفقازی تبار که به عنوان رقص سنتی آذربایجان معرفی می‌شود، ویژه‌ی مردمان قفقازی تبار بویژه گرجی‌ها، لزگی‌ها، آبخازی‌ها، آسی‌ها، چچنی‌ها، چرکس‌ها و بالکارها می باشد و در همه ی دنیا نیز با نام همین منطقه شناخته می شود. در خصوص اجرای این رقص در آذربایجان هیچ گونه سند تاریخی مکتوب و حتی شفاهی در دست نیست و هر چه هست در چند‌دهه‌ی گذشته شکل گرفته است. در همین خصوص نیز کوتاه سخن اینکه حتی یک پیرمرد بالای هفتاد سالِ روستایی و یا شهری آذربایجانی را نمی توان یافت که سخنی از انجام این رقص و یا شناخت این رقص بگوید. این نوع رقص و پوشش با همه‌ی زیبایی هیچ گونه ارتباطی با هویت و تاریخ و فولکلور ایران در آذربایجان ندارد.
Friday, 3 May , 2024