گروه گزارش/ ژرفی مهر: با بررسی روابط اقتصادی اسرائیل با همسایگان و کشورها و بازیگران پیرامونی، چنین به نظر می‌رسد که این رژیم در پوشش روابط اقتصادی به دنبال عادی سازی روابط سیاسی و گسترش روابط امنیتی با این کشورهاست. بر همین  اساس، روابط و مناسبات اقتصادی اسرائیل در منطقه از سه الگو پیروی می‌کند: روابط اقتصادی پایدار با هدف کنترل و ممانعت از بروز و گسترش تنش، روابط اقتصادی کم بازده با هدف حضور در مناطق استراتژیک و نفوذ دیپلماتیک به منظور عادی سازی و گسترش روابط امنیتی.

یکی از مهمترین موانع و مسائل پیش روی رژیم صهیونیستی از آغاز پیدایش تا کنون، شناسایی و پذیرش این رژیم از سوی بازیگران سیاسی به ویژه در فضای منطقه‌ای و پیرامونی خود بوده است. از دید گاه کشورهای منطقه، بنیادگذاری اسرائیل در بستر برهم کنش و جنگ با فلسطینی‌ها به عنوان ملتی مسلمان و دست‌اندازی به اماکن مقدس اسمی، روندی خارج از قواعد هنجارمند، قانونی و عرفی را طی کرده است به گونه‌ای که آنها نفی و انکار موجودیت این رژیم را به شیوه های مختلفی همچون جنگ و تقابل نظامی، سیاسی و دیپلماتیک دنبال کرده اند. با این حال، برای سازش با همسایگان به عنوان یکی از خطوط اصلی سیاست خارجی اسرائیل همواره مورد تأکید این رژیم بوده است. از این رو، برقراری روابط با بازیگران منطقه ای یکی از اهداف اصلی این رژیم در دهه‌های گذشته تا کنون بوده و در مواردی عادی سازی روابط با کشورهایی همچون ترکیه و باکو و… نمود یافته است در این ارتباط با دکتر احسان موحدیان، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و کارشناس مسائل قفقاز «مبنای رژیم صهیونیستی تا شاه دنیز باکو» مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

سوال_ مختصری از نحوه تشکیل رژیم اسرائیل بفرمائید؟

-دکتر موحدیان: تاریخچه‌ی تشکیل رژیم صهیونیستی به نوامبر سال ۱۹۱۷ برمی‌گردد، دولت بریتانیا در سال ۱۹۱۷ میلادی و در خلال جنگ جهانی اول، برای اعلام حمایت از دولت بریتانیا مجوز ایجاد یک ،خانه ملّی برای مردم یهود در فلسطین را صادر کرد. فلسطین در آن زمان جزو قلمرو و تحت کنترل امپراتوری عثمانی بود و اقلیت کوچکی از یهودیان در آن زندگی می‌کردند. این بیانیه را در قالب نامه، مورخ ۲ نوامبر ۱۹۱۷آرتور جیمز بالغور وزیر خارجه بریتانیا، خطاب به لرد روتشیلد، یکی از رهبران جامعه یهودیان بریتانیا، و برای ارسال به فدراسیون صهیونیسم در بریتانیای کبیر و ایرلند ارسال شد. متن این بیانیه در ۹ نوامبر (۱۹۱۷) در مطبوعات منتشر شد. بعد از آن طی ۳۰ سال  به شیوه های مختلف، خیل عظیمی از مردم فلسطین را آواره و هزاران نفر را کشتند. حتی ایده فروش زمین توسط فلسطینیان، یک ایده غلط است. بعد از جنگ جهانی دوم که بریتانیا قیمومیت فلسطین را بر عهده داشت، این قیمومیت را با زمینه‌سازی توسط روباه پیر انگلیس به اسرائیل واگذار شد و این چنین سبب تشکیل اسرائیل شدند.

درسال ۱۹۴۸ که اسرائیل تشکیل شد، بلافاصله دول عربی به این مسئله واکنش نشان دادند. اما توفیقی حاصل نشد، تا سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۳ جنگها بین اعراب و اسرائیل اتفاق افتاد و باز هیچ توفیقی حاصل نشد. اما از زمانی که حزب اله به طور جدی وارد عرصه شد، از آن زمان شاهدیم ملل مسلمان توانستند در مقابل اسرائیل ایستادگی کنند. اوج موفقیت این تقابل در حال حاضر مسئله غزه است که ارتش اسرائیل نتوانسته است در مقابل غزه کاری از پیش ببرد، غزه همچنان مقتدرانه به مقاومت خود ادامه می‌دهد.

جنگ اخیر لطمه ی زیادی به اقتصاد اسرائیل وارد کرده است

سوال_ درباره‌ی شاخص‌های اقتصادی اسرائیل توضیحاتی بفرمائید؟

دکتر موحدیان: رژیم صیونیستی سرمایه گذاری زیادی از نظر صنعتی و اقتصادی، انجام داد تا با ایجاد انگیزه های مختلف سبب مهاجرت های زیادی به خاک فلسطین رخ دهد. چنانچه خیلی از شرکت های آمریکایی در حوزه علم و فناوری در اسرائیل شعبه دارند و از نظر تعداد شرکت های نوپا و استارت آپی اسرائیل هم اکنون  بعد از آمریکا در رتبه دوم قرار دارد و بیشترین تعداد شرکت های فریز شده در بورس نزدک در خارج از آمریکای شمالی مربوط به اسرائیل است. منتهی این جنگ اخیر به اقتصاد اسرائیل لطمه زیادی وارد کرده است به طوری که از هر سه شرکت یکی بسته شده و روند مهاجرت معکوس از اسرائیل، خیلی شدت گرفته است. لذا این رتبه برتری های اسرائیل در اقتصاد، در حال بهم خوردن است  چرا که صهیونیست ها وابستگی شدیدی به صادرات و واردرات در حوزه‌های مختلف علم و فناوری دارند و این وضعیت ایجاد شده موجب سقوط رژیم صهیونیستی در آینده نزدیک خواهد شد چرا که هزینه های جنگ ۷۰  الی ۸۰ میلیون دلار برآورد شده است که این روند رشد و توسعه‌ی اقتصادی اسرائیل را کند خواهد کرد.

ترکیه مهم‌ترین شریک تجاری اسرائیل، فقط به دعای خیر برای فلسطینی‌ها بسنده کرده است

سوال_ مهمترین شرکای اقتصادی رژیم صهیونیستی چه کشورهایی هستند؟

-دکتر موحدیان: در بین کشورهای اسلامی فقط ترکیه است که به صورت جدی همکاری اقتصادی دارد البته باکو نیز طبق آمار ۴۰ تا۶۰ درصد نفت اسرائیل را تامین می کند. از وقتی که اسراییل میدان گازی لویاتان را توسعه داده است احتیاج به واردات گاز ندارد، حتی به مصر و اردن  نیز گاز صادر می کند. اسرائیل نفت را از خط لوله‌ی باکو- تفلیس- جیهان، وارد می‌کند،  از بندر جیهان وارد هیفا و سپس وارد خاک سرزمین های اشغالی می شود.

ایران با ۸۵ میلیون نفر جمعیت چیزی بالغ بر۵۰ میلیارد دلار واردات دارد اما واردات اسرائیل ۹۲ میلیارد دلار است، لذا اسرائیل به شدت به واردات کالاهای اساسی و انرژی وابسته است. و بین کشورهایی که در جهان هستند چین، آمریکا و بعضی از کشورهای اروپایی بیشترین سهم را در تامین اقتصاد اسرائیل دارند.

شرکای برتر اسرائیل در زمینه‌ی صادرات هم آمریکا، چین، هند، هلند، انگلیس و بلژیک هستند.

شرکای برتر واردات اسرائیل، چین، آمریکا، سوئیس، آلمان، ترکیه، بلژیک، هلند، ایتالیا، انگلیس و هنگ کنگ هستند. اما واردات و صادرات اسرائیل از ترکیه زیاد است، در سال ۲۰۲۱ بیش از ۲میلیارد دلار صادرات اسرائیل به ترکیه بوده است که نسبت به سال ۲۰۲۰حدود ۳۵ درصد رشد داشته ،آمار ۲۰۲۲ هنوز منتشر نشده است.

در زمینه‌ی واردات نیز ترکیه نقش قابل توجهی دارد، ارزش واردات اسرائیل از ترکیه حدود چهار و هفت دهم (۴٫۷ دهم) میلیارد دلار است که در این زمینه ترکیه بعد از چین، آمریکا، سوئیس و آلمان ، رتبه ۵ را به خود اختصاص داده است.

ترکیه علاوه بر نقش مهم ترانزیتی‌اش در صادرات نفت باکو از خط لوله باکو- تفلیس- جیهان به اسرائیل، در زمینه‌های مختلفی اعم از: تامین مواد معدنی، تامین مواد کشاورزی، صادرات مس و فولاد، مواد شیمیایی، ماشین آلات صنعتی، تامین انواع خودروهای ترابری و پوشاک و منسوجات نیز فعال است، لذا ترکیه به طور گسترده در زمینه‌ی صادرات به اسرائیل فعال است. هر روز به طور متوسط هفت کشتی باری تجاری از ترکیه به اسرائیل می رود، علاوه بر این فضای هوایی در خاک رژیم صهیونیستی محدود است لذا اسرائیل از فضای هوایی ترکیه برای آموزش جنگنده های و تامین هواپیماهای جنگی استفاده می کند.

۲۰ درصد از آب شیرین اسرائیل از رود ماناوگات در آنتالیا تامین می شود. ۲ دهه است که رزمایش عقاب آناتولی با همکاری ترکیه انجام می شود و خلبان های اسرائیل در قونیه آموزش می‌بینند. سوخت جنگنده ها از اسکندرون تهیه می شود. بخش عمده ای از مواد غذایی از آلانیای ترکیه تامین می شود. ترکیه در شرایطی که به اکراین و باکو پهباد می دهد و به اسرائیل کمک می‌کند، برای فلسطینی ها فقط به دعای خیر بسنده کرده است.

خط لوله باکو- تفلیس- جهیان یک خط لوله کاملا اسرائیلی است

سوال_ ارتباط ترکیه، باکو و قزاقستان  با اسرائیل را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

– دکترموحدیان: این ارتباطات به ویژه با جمهوری آذربایجان از دهه‌ی نود با افتتاح سفارت اسرائیل در باکو آغاز شد، اگر ما آن زمان دقت کافی را کرده بودیم. شرایط به اینجا نمی‌رسید. ابتدا برای اینکه تلاویو بتواند توجه باکو را جلب کند، در حوزه رسانه، دانشگاه ،آموزش مدارس و مهد کودک ها سرمایه گذاری کردند، یعنی با همکاری ترکیه در حوزه‌ی فرهنگی وارد باکو شدند و شروع به کار کردند. اسرائیل با تاریخ سازی جعلی در خاک باکو شروع به جعل تاریخ کرد تا باکو را با ایران دشمن کند و القا کنند که جمهوری آذربایجان امپراطوری بوده که بین ایران و روسیه  تقسیم شده است.

بعد از این نفوذ عمیق در حوزه‌ی فرهنگی و اجتماعی که رخ داد، تلاویو در حوزه‌ی اقتصادی وارد عمل شد، بسیاری از شرکت‌هایی که در حال حاضر در باکو است ریشه‌ی اسرائیلی دارند یا توسط خاندان علیف اداره می شوند که با اسرائیل همکاری دارند. طبق آماری که اسرائیل ارائه کرده است۹۰ شرکت فعال در باکو وجود دارد که ۱۲ الی۱۳ شرکت در قره باغ است. لذا همکاری گسترده است. ۶۰-۷۰ درصد اسلحه ای که باکو احتیاج دارد از اسرائیل تامین می شود و در مقابل۴۰ تا ۶۰ درصد نفت اسرائیل را باکو تامین می کند. خط لوله باکو-تفلیس- جیهان یک خط لوله‌ی کاملا اسرائیلی است و برای تامین امنیت انرژی اسرائیل کشیده شده است. برای حفاظت از این خط لوله پهپادهای هرمس اسرائیل برای اولین بار در سال ۲۰۰۵ وارد منطقه شدند. در بخشی از مناطق نامن خط لوله از جمله منطقه‌ای که در جنوب ارمنستان وجود دارد، یک منطقه ارمنی نشین به اسم  آخالکالاکی و دیگری در جنوب شرق ترکیه به اسم پ.ک.ک  500 نفر نیرو توسط آمریکایی ها در حال آموزش هستند تا از این خط لوله حفاظت کنند.

بحث می‌شود که قزاقستان در این امر دخیل است، اما بحث دقیقی نیست بلکه انحرافی است بخاطر اینکه قزاقستان خط لوله نداره تا باکو از آنجا به اسرائیل نفت صادر کند، نهایت اگر قزاقستان بخواهد در این امر نقشی داشته باشد باید نفت را از طریق نفتکش منتقل کندکه درصد زیادی را در برنمی گیرد همچنین نفت مثل گاز نیست به شکل  ال.ان.جی فشرده سازی شود تا حمل و نقل آن آسان تر شود. لذا قزاقستان عملا نقشی در این زمینه ندارد. بخاطر اهمیتی که دارد تا نفت به اسرائیل برسد، ظرفیت انتقال نفت میادین نفتی باکو از سویسکار گرجستان که یک  خط لوله‌ی قدیمی تری است و قبلا نفت را به بلغارستان انتقال می داد از ظرفیت آن را کم کرده و به ظریفت خط لوله باکو-تفلیس-جیهان که قبلا روزانه یک میلیون بشکه نفت ظرفیت این خط بوده است، اضافه کرده اند.

با «شاه دنیز» باکو نمی‌توانید پای ایران را به جریان صادرات نفت به اسرائیل باز کنید!

سوال_ در مورد پروژه‌ی «شاه دنیز» باکو توضیحاتی بفرمائید. در چند روز گذشته که بحث ارسال نفت به رژیم صهیونیستی مطرح شد، برخی مدعی شدند که بخشی از نفت ارسالی به اسرائیل از میدان نفتی شاه دنیز تامین می‌شود که ایران هم در این میدان نفتی شریک است؟

– دکتر موحدیان: در مورد شاه دنیز، این نیز مثل قزاقستان یک مسئله‌ی انحرافی است. ایران  فقط در حوزه‌ی گازی شاه دنیز ۱۰درصد سهم داشت که آن را نیز با فشار آمریکا از ایران گرفتند سپس سهم ایران به حوزه‌ی گازی شاه دنیز ۲، منتقل شد به طوری که در آمد ایران بخاطر تحریم ها ۴ -۵ سال است بلوکه شده و این مسئله‌ی گاز است و به نفت مربوط نیست. اسرائیل اصلا احتیاج به گاز ندارد چرا که بعد از کشف میدان گازی لویاتان ،اسرائیل نه تنها گاز وارد نمی‌کند بلکه صادر هم می‌کند. این یک مسئله‌ی انحرافی است که یک سری از محافل منحرف وابسته به باکو و ترکیه در ایران مطرح کردند تا ایران را با گستاخی و وقاهت فراوان شریک انتقال نفت به اسرائیل نشان بدهند. در حالی که سهام ایران کاملا بلوکه است و نمی‌توانند پای ایران را به این طریق وارد جریان صادرات نفت به اسرائیل بکنند.