مدیر مسئول: آذربایجان یکی از مناطق استراتژیک و ژئوپلتیکی ایران است و شاید عمده دلیل این ویژگی را در کنار موقعیت جغرافیایی آن که از قدیم الایام حلقه‌ی واسط میان ایران با کشورهای اروپایی بوده است، جمعیت زیاد و قابل توجه این منطقه دانست. جمعیتی که همواره مورد طمع جریان‌های تجزیه‌طلب داخلی و خارجی قرار گرفته و باعث شده تا آنها در کنار سوءاستفاده جهت مقاصد شوم خود، آمار فضایی و نجومی از مردم آذربایجان ارائه دهند.

 از منظر تقسیمات کشوری، آذربایجان شامل چهار استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان است. اما از نظر ترکیب جمعیتی و زبانی وضعیت کمی متفاوت است و باید توجه داشت که کل ۱۰ میلیون جمعیت ساکن در چهار استان فوق الذکر، آذری زبان نیستند و از طرفی هم کل آذری‌زبان‌های کشور در این چهار استان متمرکز نشده اند. به عنوان مثال بر اساس روایت های مختلف بین ۲۰ تا ۴۰ درصد از جمعیت پایتخت کشور را هم آذری زبان‌ها تشکیل می‌دهند.

آمار وزارت کشور از ترکیب جمعیتی ایران

براساس آخرین آمار سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ ،آذربایجان شرقی ۳۹۰۹۶۵۲، آذربایجان غربی ۳۲۶۵۳۱۹ و اردبیل ۱۲۷۰۴۲۰ و در مجموع ۸۴۴۵۳۹۱ نفر تعداد جمعیت ساکن در این منطقه است(مرکز آمار ایران: ۱۳۹۵). باید توجه داشت که تعدادی از این نزدیک به ۹ میلیون نفر ساکن در سه استان را ایرانیان غیر آذری‌زبان تشکیل می دهند. به عنوان نمونه در آذربایجان غربی و در شهرهای مختلف آن بخشی از جمعیت را کرد زبان‌ها و بخشی کوچک را هم اقلیت های مذهبی همچون مسیحی‌ها تشکیل می‌دهند. بر اساس آمار ارائه شده از سوی وزارت کشور در همان سال نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر از جمعیت استان آذربایجان غربی به تنهایی در شهر مهاباد ساکن بودند که اکثریت آنها کردزبان هستند. شهرهای دیگری چون اشنویه، پیرانشهر، بوکان، نقده و حتی خود ارومیه هم بخشی از ترکیب جمعیت آنها را کردزبانان تشکیل می‌دهند.

در سوی مقابل بخشی از ترکیب جمعیتی استان‌هایی مانند تهران، البرز، قزوین، همدان و… را هم آذری زبانان تشکیل می‌دهند. اما در این خصوص آمار دقیق و قابل اعتنایی وجود ندارد که بتوان بدان استناد کرد. به عنوان مثال تاکنون آمار رسمی از جمعیت تهران و ترکیب آن ارائه نشده است تا تخمین زده شود که جمعیت آذربایجانی پایتخت ایران چقدر است. اما بر اساس روایت های غیر رسمی از جمعیت پایتخت مابین ۲۰ الی ۴۰ درصد ساکنان تهران را آذری‌زبانان تشکیل می‌دهند.

اسناد سازمان سیا درباره ترکیب جمعیتی ایران

آمار ارائه شده‌ی گروه‌های زبانی ایران از سوی سازمان اطلاعات و امنیت آمریکا (سیا) بیانگر این است که جمعیت ایران به پنج‌گروه زبانی کاملاً مشخص که اقوام ایرانی را تشکیل می‌دهند قابل تقسیم هستند: فارس‌زبان‌ها، آذری‌زبان‌ها، کُردزبان‌ها، بلوچ‌ها و عرب‌زبان‌ها. گفتنی است که آمار مربوط به ترکیب جمعیتی ایران تا سال ۲۰۱۴ در خروجی سایت سیا قرار داشت؛ اما در سال ۲۰۱۴ با اعتراض و نامه‌نگاری چند گروه تجزیه‌طلب که آمار ارائه‌شده اهداف آنها را مخدوش می‌کرد، از خروجی سایت حذف شد. در بهمن ۱۳۹۴ یک سایت تجزیه‌طلب وابسته به تشکیلاتی که اعضای آن در ایالات‌متحده و ترکیه سکونت دارند، مدعی شد که طی نامه‌ای با سناتور تیم‌کین خواستار حذف این آمار از سایت سیا شده بودند(آراز نیوز، ۳ بهمن ۱۳۹۴).

  در آمار ارائه ‌شده از سوی سازمان اطلاعات مرکزی امریکا که از آن به‌عنوان «فکت بوک» کشورها نام‌ برده می‌شد، داده‌های جمعیتی ایران نشان می‌داد که ترکیب قومی کشور نسبتاً منسجم است. در این آمار، ترکیب جمعیت براساس دو شاخص «زبان و قومیت» مورد ارزیابی قرار گرفته بود. در بخش «ترکیب زبانی» مردم ایران، ۵۳ درصد فارس زبان و ۶ درصد بختیاری و لر عنوان ‌شده بودند. آذری ها و به عبارتی آذری زبانان ایران بر اساس آمار ارائه شده از سوی سازمان سیا ۱۸ درصد ترکیب جمعیتی ایران را تشکیل می دادند. ۱۰ درصد از این آمار به کردها اختصاص داشت و دو درصد هم به عرب زبانان.

با توجه به این که آمار ارائه شده از سوی سازمان سیا متعلق به سال ۱۳۹۴ – ۱۳۹۵ می باشد و با عنایت به سرشماری کشور در آن سال می توان چنین استنباط کرد که از جمعیت ۷۹ میلیون نفری ایران در آن سال، نزدیک به ۱۸ درصد یعنی حدود ۱۴ میلیون نفر را آذری زبانان تشکیل می دادند. که از این تعداد نزدیک به ۸ میلیون نفر در چهار استان آذری‌نشین و ۶ میلیون مابقی در سایر استان های کشور به ویژه در دو استان تهران و البرز ساکن بوده اند.