گروه سیاسی/ سردبیر: در پی عدم موفقیت تلاش‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران برای به تعویق انداختن اجرای مکانیزم ماشه (Snap back) در شورای امنیت سازمان ملل متحد، این مکانیسم رسماً فعال شد. طرح پیشنهادی چین و روسیه برای جلوگیری از فعال‌سازی این مکانیزم، نتوانست آرای لازم را کسب کند و این امر، نقطه عطفی را در روابط ایران و غرب رقم زد. در این میان، ضرب‌المثل کهن فارسی «مرگ یک بار، شیون یک بار» بیش از هر زمان دیگری معنا می‌یابد و نشان‌دهنده رویکردی قاطع و بدون تردید در مواجهه با فشارهای فزاینده است. این مقاله به تحلیل ابعاد مختلف فعال شدن مکانیزم ماشه، چرایی این رویداد و پیامدهای آن برای ایران، با تکیه بر راهبرد مقاومت و استقلال اقتصادی می‌پردازد.

برجام، تحریم‌ها و وعده‌های برباد رفته

توافق هسته‌ای برجام، که در سال ۲۰۱۵ به امضا رسید، قرار بود مسیر را برای لغو تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و عادی‌سازی روابط اقتصادی هموار کند. اما واقعیت امر، مسیری متفاوت را پیمود. بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران از همان ابتدا نسبت به پایبندی کامل طرف‌های غربی، به ویژه ایالات متحده، ابراز تردید کرده بودند. تجربه‌ی ۱۰ سال گذشته، این تردیدها را به یقین تبدیل کرد. نه تنها تحریم‌های اقتصادی آمریکا در قالب سیاست “فشار حداکثری” تشدید شد، بلکه تحریم‌های اروپا نیز به موازات آن، یکی پس از دیگری به اجرا درآمد. این روند نشان داد که ریشه‌ی خصومت غرب با ایران، فراتر از موضوع پرونده هسته‌ای و قابل حل از طریق مذاکرات صرف نیست.

مکانیزم ماشه، ابزاری در جعبه ابزار فشار غرب

مکانیزم ماشه، که بخشی از متن توافق برجام بود، به طرف‌های امضاکننده (به ویژه اعضای دائم شورای امنیت) اجازه می‌داد تا در صورت عدم پایبندی ایران به تعهداتش، تحریم‌های لغو شده را مجدداً اعمال کنند. این مکانیسم، از همان ابتدا به عنوان یک “شمشیر داموکلس” بر سر ایران قرار داشت و حتی زمانی که تحریم‌ها به ظاهر تعلیق شده بودند، از نظر حقوقی و سیاسی، اهرم فشاری برای غرب محسوب می‌شد. تلاش‌های ایران برای به تعویق انداختن فعال‌سازی این مکانیسم، هرچند قابل درک بود، اما با توجه به ماهیت روابط و منافع فراتر از برجام که در سطح جهانی در جریان است، پیش‌بینی‌پذیر بود که این تلاش‌ها به نتیجه مطلوب نرسد. فعال شدن مکانیزم ماشه، نشان‌دهنده این واقعیت است که دشمنی غرب با ایران، یک موضوع ساختاری و مبتنی بر اهداف ژئوپلیتیکی است که از چارچوب توافقات هسته‌ای فراتر می‌رود.

«مرگ یک بار، شیون یک بار»

ضرب‌المثل «مرگ یک بار، شیون یک بار» در این برهه زمانی، بیانگر رویکردی قاطع و شجاعانه در مواجهه با فشارهای فزاینده است. این ضرب‌المثل تلویحاً می‌گوید که وقتی شرایط به نقطه بحرانی رسیده و گریز از آن ناممکن است، باید با تمام قوا و بدون اتلاف وقت و انرژی برای یافتن راه‌حل‌های غیرممکن، به مقابله پرداخت. طرح این ایده که “اگر اسنپ‌بک فعال شود دوباره جنگ خواهد شد” از سوی برخی افراد، مصداق فریب دادن مردم و ایجاد انتظارات واهی است. همانطور که تجربه نشان داده، جنگ لزوماً نتیجه مستقیم فعال شدن مکانیزم ماشه نیست، بلکه نتیجه مجموعه‌ای از تنش‌ها و محاسبات استراتژیک است. مقاومت قاطع ایران در برابر تحریم‌ها و فشارهای حداکثری، خود می‌تواند از بروز درگیری‌های نظامی جلوگیری کند، چرا که نشان می‌دهد ایران حاضر به کوتاه آمدن در برابر تهدیدات نیست.

تحریم‌های اروپا و عمق دشمنی غرب

واقعیت تلخ تحریم‌های اروپا در کنار تحریم‌های آمریکا، پرده از ماهیت عمیق‌تر خصومت غرب با ایران و ملت آن برمی‌دارد. این تحریم‌ها نشان می‌دهند که غرب، تنها به دنبال محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران نبوده، بلکه اهداف گسترده‌تری را دنبال می‌کند که شامل تضعیف توانمندی‌های دفاعی، اقتصادی و سیاسی ایران می‌شود. تا زمانی که غرب احساس کند می‌تواند از طریق ابزارهایی چون تحریم، فشار اقتصادی، جنگ روانی و تهدید به مداخله، منافع خود را تأمین کند، این رویکرد خصمانه ادامه خواهد یافت.

راهبرد مقاومت و استقلال اقتصادی

در چنین شرایطی، تنها راهکار مؤثر برای خنثی‌سازی اثرات تحریم‌های غرب، دور شدن بیش از پیش از آن‌ها و قطع کامل وابستگی‌های اقتصادی است. این به معنای بازنگری در اولویت‌های اقتصادی، تقویت تولید داخلی، توسعه روابط تجاری با شرکای جایگزین (مانند کشورهای شرق آسیا، آمریکای لاتین و آفریقا) و ایجاد یک اقتصاد مقاوم و خودکفا است. مقاومت در برابر فشارهای اقتصادی و پیروزی بر آن‌ها، تنها مسیر حقیقی دستیابی به استقلال و سربلندی برای ملت ایران خواهد بود. این مقاومت نباید صرفاً به معنای انفعال و تحمل باشد، بلکه باید با رویکردی فعالانه، هوشمندانه و مبتنی بر برنامه‌ریزی بلندمدت همراه باشد.

در نهایت باید گفت که؛ فعال شدن مکانیزم ماشه، هرچند رویدادی ناخوشایند است، اما فرصتی را برای بازنگری در راهبردها و تقویت رویکرد مقاومت فراهم می‌آورد. ضرب‌المثل «مرگ یک بار، شیون یک بار» باید چراغ راه مسئولین و ملت ایران در این مسیر باشد. تمرکز بر توانمندی‌های داخلی، توسعه روابط با کشورهای همسو و مستقل، و ایجاد یک اقتصاد مقاوم، کلید عبور از این مرحله حساس و دستیابی به پیروزی نهایی در برابر فشارهای خارجی خواهد بود. این رویداد، آزمونی برای اراده ملی و توانایی ایران در تبدیل تهدید به فرصت است.