گروه گزارش: یکی از جلوه‌های برجسته مقاومت در دوره صفویه، نبرد چالدران در سال ۱۵۱۴ میلادی (۹۲۰ هجری قمری) بود. نکته مغفول این نبرد این است که شاید برای بسیاری، نبرد چالدران یک شکست باشد، اما در روایت محلی، آنچه مانده، مقاومت مردم تبریز پس از اشغال موقت شهر توسط نیروی عثمانی است.

در آن دوران تبریز به‌طور موقت به اشغال عثمانی‌ها درآمد، اما مردم شهر حاضر به همکاری با نیروهای اشغالگر نشدند. مقاومت مردمی، فشارهای لجستیکی و شرایط ناپایدار باعث شد که ارتش عثمانی پس از چند روز، تبریز را ترک کند. در بازپس‌گیری تبریز توسط نیروهای قزلباش، مردم با آن‌ها همکاری کرده و مانع تثبیت سلطه عثمانی در شهر شدند. این ایستادگی، فقط نظامی نبود بلکه نمونه‌ای بارز از مقاومت ایدئولوژیک بر سر تشیع دوازده امامی است.

در دوران قاجار، تبریز در جنگ‌های ایران و روس (۱۸۰۴–۱۸۲۸ میلادی) نقشی کلیدی در فرماندهی و پشتیبانی داشت. در جریان نهضت تنباکو نیز، فتوای تاریخی میرزای شیرازی به سرعت در تبریز انعکاس یافت. در جریان نهضت مشروطه، تبریز یکی از اصلی‌ترین مراکز جنبش آزادی‌خواهی بود. تبریز به‌عنوان نماد پایداری مشروطه‌خواهان در برابر استبداد داخلی و استعمار خارجی، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ سیاسی ایران دارد.

از برجسته‌ترین نمونه‌های دفاع مردمی از تمامیت ارضی ایران در قرن اخیر، مقابله با فرقه دموکرات آذربایجان در سال ۱۳۲۵ شمسی و عقب‌راندن نیروهای شوروی است.

یکی از نقاط عطف انقلاب اسلامی، قیام ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ تبریز بود. در پی چهلم شهدای قیام ۱۹ دی قم، مردم تبریز به خیابان آمدند و درگیری گسترده‌ای میان مردم و نیروهای امنیتی شکل گرفت. در این واقعه، نخستین‌بار بود که شعار “مرگ بر شاه” به‌صورت علنی در خیابان‌ها طنین‌انداز شد. قیام تبریز، باعث شد جو انقلابی به سایر شهرها سرایت کند و مردم مشهد، اصفهان، شیراز و تهران نیز به برگزاری مراسم چهلم شهدا بپردازند.

در دوران دفاع مقدس نیز آذربایجان و تبریز در خط مقدم جبهه‌ها بودند. هزاران رزمنده از این منطقه داوطلبانه به جبهه‌ها رفتند. گردان‌های نام‌آوری همچون گردان امام حسین، گردان حبیب‌بن مظاهر و تیپ عاشورا نقش بزرگی در عملیات‌های جنوب و غرب کشور ایفا کردند. سردار مهدی باکری، فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا و برادرش سردار حمید باکری، از جمله شهدای برجسته این منطقه‌اند. شهر تبریز در دوران دفاع مقدس بیش از شش هزار و پانصد شهید تقدیم انقلاب کرد. در این سالها کمک‌های مردمی از محلاتی چون امیرخیز، شتربان، دوه‌چی و نوبر در تأمین امکانات جبهه‌ها بسیار چشمگیر بود.

در سال‌های پس از جنگ، به‌ویژه در دهه‌های ۶۰ و ۸۰، گروه‌هایی با گرایش‌های قوم‌گرایانه یا تجزیه‌طلبانه کوشیدند با طرح شعارهایی تفرقه‌افکنانه در آذربایجان، انسجام ملی را خدشه‌دار کنند. مردم تبریز با حضور فعال در جامعه و روشنگری، این توطئه‌ها را خنثی کردند.

در جریان جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در اردیبهشت ۱۴۰۴، آذربایجان بار دیگر نقش خود را در خط مقدم مقاومت ایفا کرد. در این نبرد نیز شهیدانی از آذربایجان تقدیم شد، از سردار سرلشکر باقری تا دو کودک خردسالی که هنگام بازی در اثر حملات رژیم صهیونیستی به شهادت رسیدند.

از صفویه تا امروز، آذربایجان همواره نماد غیرت، پیشتازی و مقاومت ملت ایران بوده است؛ روزی در برابر عثمانی‌ها ایستاد، روزی در برابر استعمار روس و انگلیس و امروز در برابر صهیونیسم جهانی.