جدایی‌طلبی را باید از هویت طلبی جدا دانست. اگر چه تفاوت میان این دو در مواردی به اندازه‌ای باریک‌ می‌شود که تشخیص آن از یکدیگر را سخت می‌نماید، اما مهمترین نقطه‌ی افتراق این دو همانا ایران دوستی و احترام و اعتقاد قلبی به مولفه‌های هویت ملی است.

در فصل اول کتاب «اصلاح زبان ترکی، موفقیت فاجعه بار» ،نویسنده به تقلای روشنفکران عثمانی در اواخر قرن نوزدهم برای قابل فهم کردن زبان ترکی و مناقشات آنان پیرامون حجم واژه‌ها و قواعد دستوری فارسی و عربی در زبانشان می‌پردازد.

نشست نقد و بررسی چاپ دوم کتاب «آذربایجان و شاهنامه» تالیف سجاد آیدنلو، با حضور جمعی از مردم ارومیه، برگزار شد. در این نشست ،کتاب فوق که حائز عنوان جایزه‌ی برگزیده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز است، مورد نقد و بررسی شاهنامه‌پژوهانی از منطقه‌ی آذربایجان قرار گرفت.

خیال باطل تصاحب غیرمجاز چهره‌های فرهنگی و تاریخی ایران زمین و دست‌درازی در هویت ملی ایرانیان، از سوی کارگزاران دولت باکو و همپالگان شان، تازگی ندارد. چندی پیش «آنارکریم اف» وزیر فرهنگ جمهوری باکو، در راستای سیاست‌های ضد ایرانی ، در یک پروپاگاندا، جنگی تبلیغاتی علیه فرهنگ و ادب ایران، به ویژه شاعر ملی ایران، «نظامی گنجوی» به راه انداخت؛ او مهملی تاریخی بافت و گفت: «در جلوگیری از معرفی نظامی گنجوی، به عنوان شاعر ایرانی، مصمم هستیم!»

آذربایجانی‌ها خیلی زودتر از کردها و لرها و خراسانی‌ها و... لباس‌های محلی خود را با لباس‌های رسمی تعویض کردند؛ البته در این میان نکته‌ای که نباید از وجود آن غافل شد، برخی فرهنگ‌سازی‌ها برای آذربایجان است که نه از بطن جامعه‌، بلکه از آن سوی مرزها سرچشمه می‌گیرند؛ لباس‌هایی غریبه برای آذری‌ها با نام لباس‌های قفقازی، که کوچک‌ترین تناسب و وجه‌اشتراکی با لباس‌های محلی مردم منطقه در گذشته ندارند!

ادعای جعلی و طاغوتی بودن واژه‌ی اصیل و ایرانی «آذری»، در جشن فارغ التحصیلی دانشجویان رشته‌ی «زبان و ادبیات ترکی آذری» در شهر تبریز و تلاش برای حذف آن نام، واکنش‌های گوناگونی را از سوی فعالان فرهنگی آذربایجان و به طور ویژه، شهرتبریز، درپی داشته است.

70 سال پیش از نگارش کتاب «آذری؛ زبان باستان آذربایجان» نوشته‌ی کسروی، نیکالای خانیکوف، دانشمند و شرق‌‌شناس نامدار روسی در کتاب «سفرنامه خانیکف» اشاره‌ای مستقیم به آذری و زبان آذری کرده است. 1000 سال پیش از خانیکف هم دانشمندان بزرگی چون الیعقوبی، ابن ندیم و... مردم آذربایجان را با لفظ "آذری" مورد خطاب قرار داده‌اند.

فارسی یکی از چندصدایی‌ترین زبان‌های دنیاست، به‌دلیل انعکاس و تجمیع زیست‌جهان و زیست‌آیین همه اقوام و ملل منطقه‌، ادبیات عرفانی، این‌که ایران پل شرق و غرب بوده و این‌که با مناطقی که بستر تنوع فرهنگی یا همان کثرت در وحدت بوده، مثل خراسان و قونیه پیوند داشته ‌است.

یکی از چالش‌های فرهنگی در آذربایجان مبحث زبان است؛ این که زبان پیشین آذربایجان چه بوده است، چگونه و کی این زبان تغییر یافته و به زبان فعلی ترکی آذربایجانی تحول یافته است. یحیی ذکاء که خود زاده‌ی آذربایجان است، به سوالات مهمی که در این حوزه مطرح می‌شود، پاسخ داده است!

امروز برابر با روز جهانی زبان مادری است. درباره‌ی این روز در آذربایجان ذکر چند نکته ضروری است؛ روزی که در سال‌های گذشته همواره مورد بحث و جدل بوده است.