گروه سیاسی: حزب مساوات که عنوان اصلی آن «حزب دموکراتیک اسلامی مساوات» بود، به سال ۱۹۱۱ میلادی در شهر باکو تأسیس یافت. حزب مذکور در ماه ژوئن ۱۹۱۸ استقلال بخشی از قفقاز را زیر عنوان «جمهوری مستقل آذربایجان» اعلام کرد. حال آن که نام این سرزمین هیچگاه آذربایجان نبود.
در آن روزها، گذاردن نام «آذربایجان» بر بخشی از قفقاز اعتراض عده‌ی کثیری از میهن‌پرستان را سبب گردید. سال‌ها گذشت و ماجرا به دست فراموشی سپرده شد. اکنون کمتر کسی می‌داند که سرزمین ترکی‌زبان قفقاز در گذشته نامی جز آذربایجان داشته و هرگز به این نام نامیده نمی‌شده است.
با گذاردن نام «آذربایجان» بر بخشی از قفقاز اندیشه‌ای تازه نیز عنوان شد مبنی بر اینکه گویا «آذربایجان سرزمینی است دونیم گشته که بخشی در شمال و بخشی در جنوب رود ارس نهاده شده است.» چندی نگذشت که واژه‌هایی چون «آذربایجان شمالی» (مقصود سرزمین ترکی‌زبانان قفقاز است) و «آذربایجان جنوبی» (آذربایجان تاریخی و راستین) عنوان شد.
گمان می‌رود گذاردن نام آذربایجان بر اران و شیروان قفقاز بنا بر خواست و سیاست عثمانی‌ها بوده است، زیرا آنها که چند بار به آذربایجان ایران حمله بردند، با وجود کشتار فراوان همواره مقاومت شدید مردم آذربایجان را برابر خود مشاهده کردند و بنابراین قادر نبودند از راه‌های مستقیم مردم آذربایجان را به خود متمایل گردانند. از این رو طریق غیر مستقیم را در پیش گرفتند و در صدد برآمدند نخست قفقاز و آذربایجان را زیر نام واحد «آذربایجان» متحد گردانند و پس آنگاه دو سرزمین نامبرده را ضمیمۀ خاک خود کنند.
منبع : آذربایجان و ارّان (آلبانیای قفقاز)