فارسی یکی از چندصدایی‌ترین زبان‌های دنیاست، به‌دلیل انعکاس و تجمیع زیست‌جهان و زیست‌آیین همه اقوام و ملل منطقه‌، ادبیات عرفانی، این‌که ایران پل شرق و غرب بوده و این‌که با مناطقی که بستر تنوع فرهنگی یا همان کثرت در وحدت بوده، مثل خراسان و قونیه پیوند داشته ‌است.

در ایران برخلاف کشورهای دیگر که انواع اقلیت‌ها وجود دارد، فقط اقلیت دینی مورد شناسایی قرار گرفته است و قومیت‌های مختلف با فرهنگ‌ها، نژادها و زبان‌های مختلف، اقلیت محسوب نشده بلکه جزوی جدایی ناپذیر از ملت بزرگ ایران به شمار می روند.

یکی از چالش‌های فرهنگی در آذربایجان مبحث زبان است؛ این که زبان پیشین آذربایجان چه بوده است، چگونه و کی این زبان تغییر یافته و به زبان فعلی ترکی آذربایجانی تحول یافته است. یحیی ذکاء که خود زاده‌ی آذربایجان است، به سوالات مهمی که در این حوزه مطرح می‌شود، پاسخ داده است!

امروز برابر با روز جهانی زبان مادری است. درباره‌ی این روز در آذربایجان ذکر چند نکته ضروری است؛ روزی که در سال‌های گذشته همواره مورد بحث و جدل بوده است.

سه جریان ناسیونالیستی بیش از همه بر سر تحولات منطقه تاثیر گذاشتند: ناسیونالیسم عرب، ناسیونالیسم ترک و ناسیونالیسم ایرانی. یکی از عمده‎ترین تفاوت‎های میان این سه جریان ناسیونالیستی این بود که ناسیونالیسم عرب و ناسیونالیسم ترک در آغاز ماهیت قومی داشتند، اما ناسیونالیسم ایرانی بر خلاف این دو جریان فکری، ماهیت قومی نداشت.

مقبره‌الشعرای تبریز چه داستان‌های ناشنیده‌ای که ندارد؛ داستانی پرکشش از هزار سال تکاپو برای زنده نگه‌داشتن سرچشمه‌های زبان و اندیشه ایرانی، داستان کانونی سترگ و زایا به نام آذربایجان و تبریز که مهد زبان و ادب فارسی است و قصیده‌ای بلند از عشق و حماسه از شهر شاعران و شهیدان؛ تبریز.

آذربایجان یکی از نقاط مهم و حساس ایران است. این منطقه را باید به سه دلیل مهم ارزیابی کرد: ۱- منطقه‌ای مرزی در شمالغرب کشور که با سه کشور ارمنستان، ترکیه و جمهوری آذربایجان همسایه است. ۲-جمعیت بالا از یک سو و منابع طبیعی ارزشمند این منطقه. ۳-اثرگذاری و وزن بالای ژئوپلتیکی آذربایجان در مسائل ایران!

گروه سیاست: در حالی که رسانه های جمهوری آذربایجان همواره از نام‌های جعلی برای معرفی مناطق آذری نشین ایران استفاده می کنند و با سکوت و بی‌تفاوتی ایرانی‌ها، به این حرکت خود اصرار می‌ورزند، رسانه های باکو به اقدام شورای شهر تهران در استفاده از نام قدیم "بادکوبه" و  "شوشی" برای نامگذاری یکی از خیابان های تهران اعتراض کردند.

گروه فرهنگ و ادب: یکی از شخصیت‌های فرهنگی که از جعلیات پان ترکیسم در امان نمانده است، فضولی بغدادی، شاعر عرب‌زبان قرن دهم است. نامش محمد و نام پدرش سلیمان بود. در حله و به روایتی دیگر در بغداد چشم به جهان هستی گشود. تحصیلات خود را در بغداد گذرانید. به همین مناسبت به «بغدادی» شهرت یافت.

گروه فرهنگ و ادب: جریان قومی در آذربایجان سعی دارد با تاکید بر فاکتور زبان، سیاست "دیگری‌سازی" میان مردم آذربایجان با سایر اقوام ایرانی را رقم بزند. این جریان وابسته به برخی کشورهای همسایه ،همچنین تلاش دارد تا با تاکید بر همین فاکتور، سیاست "خودی‌سازی" میان مردم آذربایجان با کشورهای ترک زبان را هم دنبال کند. در این ارتباط موسسه مطالعات آذربایجان (آذرپژوه) اولین جلسه‌ی تخصصی درباره زبان پیشین آذربایجان را با حضور سه تن از اساتید و محققان آذربایجانی برگزار کرد.