گروه فرهنگ و ادب: در چند سال اخیر تحقیقات مفیدی درباره زبان آذربایجان (اعم از قدیم و جدید) انجام شده است. به طور کلی این تحقیقاتی که تاکنون راجع به زبان آذربایجان شده را در پنج قسم می توان مورد بررسی قرار داد:

الفـ تحقیق زبان‌شناسی درباره‌ی زبان آذری قدیم.

ب – تحقیقات کلی درباره‌ی تاریخچه و سوابق زبان قدیم آذربایجان.

ج ـ تحقیقاتی که درباره‌ی آثار باقیمانده‌ی آذری قدیم به عمل آمده است.

د ـ تحقیق درباره‌‌ی لهجه‌های ایرانی که امروز در آذربایجان وجود دارد.

هـ تحقیق درباره‌ی مواد و آثار فارسی و آذری (به طور کلی ایرانی) در زبان کنونی آذربایجان.

در ادامه برخی از مآخذی که برای کسب اطلاعات مفصل و واقعی از «زبان آذربایجان» می‌توان به آنها رجوع کرد، آورده می شود. با این توضیح که افراد و محققان بسیاری نیز در این خصوص آثار ارزنده‌ای را خلق کرده‌اند که در این نوشتار نیامده است.

۱ـ الف: مقاله «زبان قدیم آذربایجان» از استاد هنینگ:

۲ـ الف: «زبان کنونی آذربایجان» تالیف دکتر ماهیار نوابی، از ص ۲۸ تا ۳۸ در این کتاب اختلاف تلفظ و تغییرات حروف و آواها در فارسی و آذربایجانی با یکدیگر سنجیده شده.

۳ـ الف: رک فهرست مآخذی که در پایان مقاله محققانه‌ی «زبان‌ها و لهجه‌های ایرانی» از دکتر احسان یارشاطر ذکر شده، مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات تهران، شماره ۱ و ۲ سال پنجم، ص ۴۳ تا ۴۶.

۴ـ ب: «زبان ترکی آذربایجان» از مرحوم عباس اقبال. مجله‌ی یادگار، سال ۲ شماره ۳ ص ۹ـ۱

۵ـ ب: «زبان کنونی آذربایجان» تالیف دکتر ماهیار نوابی، مقدمه ص ۳ تا ۲۸.

۶ـ ب: «آذری یا زبان باستان آذربایگان» تالیف احمد کسروی. این رساله در سال ۱۳۰۹ و ۱۳۵۲ جداگانه و نیز در ضمن «کاروند کسروی» در سال ۱۳۵۲ به چاپ رسیده است.

۷ـ ب: «فهلویات ماما عصمت و کشفی به زبان آذری» از ادیب طوسی، شماره‌ی سوم سال هشتم نشریه‌ی دانشکده ادبیات تبریز، ص ۲۴۱.

۹ـ ب: «گویش آذری» پژوهشی از رحیم رضازاده ملک، انتشارات انجمن فرهنگ ایران باستان ـ ۶، مقدمه.

۱۰ـ ج: «آذری یا زبان باستان آذربایکان» تالیف کسروی.

۱۱ـ ج: «فهلویات ماما عصمت و کشفی به زبان آذری ـ اصطلاح راژی یا شهری» از ادیب طوسی، شماره سوم سال هشتم نشریه دانشکده‌ی ادبیات تبریز.

۱۲ـ ج: «فهلویات مغربی تبریزی»، از ادیب طوسی، شماره دوم سال هشتم نشریه‌ی دانشکده ادبیات تبریز.

۱۳ـ ج: «فهلویات زبان آذری در قرن هشتم و نهم» از ادیب طوسی، شماره‌ی چهارم سال هفتم نشریه‌ی دانشکده ادبیات تبریز.

۱۴ـ ج: «نمونه‌ای از فهلویات قزوین و زنجان و تبریز (اصل و آوا نوشت و معنی غزلی ملمع از همام تبریزی با توضیحات لغوی در قرن هفتم) از ادیب طوسی، شماره‌ی سوم سال هفتم نشریه‌ی دانشکده ادبیات تبریز.

۱۵ـ ج: «زبان مردم تبریز در پایان سده‌ی دهم و آغاز سده‌ی یازدهم هجری»، دکتر نوابی، شماره سوم و چهار سال نهم نشریه‌ی دانشکده‌ی ادبیات تبریز.

۱۶ـ ج: «رساله‌ی روحی انارجانی»، سعید نفیسی، «فرهنگ ایران زمین» جلد دوم دفتر چهارم، ص ۳۷۲ ـ ۳۲۹

۱۷ـ ج: «سندی در باب زبان آذری» از مرحوم عباس اقبال، مجله‌ی یادگار سال ۲ شماره ۳ ، ص ۵۰ ـ ۴۳

۱۸ـ ج: «یک سند تاریخی از گویش آذری تبریز» از محمد مقدم، ایران کوده، شماره‌ی ۱۰.

۱۹ـ ج: «گویش آذری» (متن و ترجمه و واژه‌نامه رساله‌ی روحی انارجانی) پژوهشی از رحیم رضازاده ملک، از انتشارات انجمن فرهنگ ایران باستان ـ ۶، مقدمه و متن.

۲۰ـ ج: ایضا برای رساله‌ی مولانا روحی انارجانی رجوع شود به: مقاله‌ی «زبان قدیم آذربایجان» از استاد هنینگ، ص ۱۵۷، شماره‌ی ۲ و ص ۱۷۶ شماره‌ی ۵۰.

۲۱ـ ج: «آثار موجود از زبان آذری» از ادیب طوسی (شامل توضیحات کلی و طبقه‌بندی آثار موجود از زبان آذری و فهرست واژه‌های باقیمانده از آن زبان)، شماره‌ی ۴ سال نهم نشریه‌ی دانشکده ادبیات تبریز.

۲۲ـ د: «آذری یا زبان باستان آذربایگان» کسروی.

۲۳ـ د: «نکته‌ای چند از زبان هرزنی» از منوچهر مرتضوی، شماره سوم دوره ششم نشریه دانشکده ادبیات تبریز.

۲۴ـ د: «تاتی و هرزنی» تالیف عبدالعلی کارنگ، تبریز ۱۳۳۳.

۲۵ـ د: «گویش کرینگان» تالیف یحیی ذکاء، ۱۳۳۲.

۲۶ـ د: «گویش گلین قیه» توسط یحیی ذکاء، فرهنگ ایران زمین ۱۳۳۶ دفتر اول.

۲۷ـ د: مقاله‌ی «زبان قدیم آذربایجان» از استاد هنینگ که ذکر آن گذشت به خصوص از صفحه ۱۶۵ به بعد.

۲۸ـ د: «زبان‌ها و لهجه‌های ایران» توسط دکتر احسان یارشاطر، شماره ۱ و ۲ سال پنجم مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات تهران، صفحات ۳۵ و ۳۶ و ۳۷ و ۴۳.

۲۹ـ د: «فعل در زبان هرزنی» از منوچهر مرتضوی، شماره زمستان سال ۱۳۴۱ و شماره‌ی بهار سال ۱۳۴۲ نشریه‌ی دانشکده‌ی ادبیات تبریز.

۳۰ـ ﻫ : «نمونه‌ای چند از لغت آذری» از ادیب طوسی در دو قسمت:

الف ـ اسامی قری و شهرها و امکنه، شماره‌ی ۴ سال هشتم و شماره‌های ۲ و ۳ سال نهم نشریه‌ی دانشکده‌ی ادبیات تبریز.

ب ـ کلماتی که در زبان فعلی آذربایجان موجود است، شماره‌های ۳ و ۴ سال نهم نشریه‌ی دانشکده‌ی ادبیات تبریز.

۳۱ـ  ﻫ : «زبان کنونی آذربایجان» تالیف دکتر ماهیار نوابی.

۳۲ـ  ﻫ : «تعبیرات و اصطلاحات  و امثال مشترک فارسی و آذربایجانی» از هوشنگ ارژنگی، نشریه دانشکده ادبیات تبریز: شماره‌های ۱ و ۲ سال نهم و شماره ۱ سال دهم نشریه.

۳۳ـ  ﻫ : «تعبیرات و اصطلاحات و امثال مشترک فارسی و آذربایجان» از رفیعه قنادیان، نشریه‌ی دانشکده‌ی ادبیات تبریز، شماره‌ی تابستان سال ۱۳۴۲.