گروه سیاسی/ شیوا صفری:مروز ۳۱ مرداد برابر با روز تاریخی وقوع جنگ چالدران است؛ جنگی که در سال ۱۵۱۴میلادی برابر با ۹۲۰ هجری شمسی، بین سپاه ایران به رهبری شاه اسماعیل اول و سپاه ترکان عثمانی به فرماندهی سلطان سلیم یکم در دشت چالدران رخ داد. این نبرد که یکی از مهم‌ترین جنگ‌های تاریخ ایران است، با این که با پیروزی قاطع عثمانی‌ها به پایان رسید، اما تأثیرات شگرفی بر تاریخ ایران و منطقه‌ی قفقاز گذاشت. از جمله این که دو دولت مسلمان عثمانی و صفوی را به مدت چندین دهه وارد فضای تنش و درگیری کرد! امری که به مذاق دول اروپایی خوش آمد!

در این مطلب کوتاه تلاش می‌شود به برخی از عوامل شکلگیری این جنگ، نحوه آغاز جنگ و پیامدهای آن اشاره‌ای کوتاه شود:

علل وقوع جنگ

توسعه‌طلبی عثمانی‌ها: امپراتوری عثمانی که در اوج قدرت خود بود، در پی گسترش قلمرو خود به سمت شرق از جمله ایران بود.

مقابله بر سر تشیع و تسنن: شاه اسماعیل اول، بنیانگذار سلسله صفوی، مذهب شیعه دوازده‌امامی را مذهب رسمی ایران قرار داده بود و در صدد گسترش تشیع در منطقه بود. از سوی دیگر، عثمانی‌ها پیرو مذهب تسنن بودند و با گسترش تشیع مخالفت می‌کردند.

تضادهای مرزی: اختلافات مرزی و تلاش هر دو طرف برای نفوذ در مناطق مرزی، به تشدید تنش‌ها منجر شده بود.

دلایل شکست صفویان

برتری نظامی عثمانی‌ها: ارتش ترکان عثمانی از نظر سازماندهی، تجهیزات و تجربه جنگی، نسبت به ارتش ایران برتری محسوسی داشت. به طوری که بیشتر سربازان صفوی مجهز به شمشیر بودند و در همان آغاز جنگ، مورد اصابت توپخانه های سنگین عثمانی قرار گرفتند.

تضادهای داخلی در سپاه صفوی: برخی از سرداران صفوی به دلیل اختلافات شخصی با شاه اسماعیل، در جنگ به او خیانت کردند.

تکیه بر قوای سواره نظام: صفویان بیش از حد به قوای سواره نظام خود متکی بودند و از تاکتیک‌های جنگی مدرن بی‌بهره بودند.

پیامدهای جنگ چالدران

ضعیف شدن قدرت صفویان: شکست در جنگ چالدران، قدرت صفویان را به شدت تضعیف کرد و باعث شد تا بخش‌های وسیعی از خاک ایران مدت‌های مدیدی به دست عثمانی‌ها بیفتد.

تقویت قدرت عثمانی‌ها: پیروزی در جنگ چالدران، قدرت عثمانی‌ها را در منطقه افزایش داد و به آنها اجازه داد تا نفوذ خود را در قفقاز و عراق گسترش دهند.

تغییر موازنه قدرت در منطقه: جنگ چالدران، موازنه قدرت در منطقه را به نفع عثمانی‌ها تغییر داد و باعث شد تا ایران برای مدتی طولانی تحت فشار عثمانی‌ها قرار گیرد.

به طور کلی باید گفت که جنگ چالدران، پایان یک دوره و آغاز دوره جدیدی در تاریخ ایران بود. به طوری که این جنگ، تأثیرات عمیقی بر سیاست، اقتصاد، فرهنگ و اجتماع ایران گذاشت. تاثیراتی که بخشی از آن را بعد از روی کار آمدن شاه عباس کبیر در ایران می‌توان دید! جنگ با دولت عثمانی، شکست آنان و عقب راندن سپاه عثمانی به پشت مرزهای از پیش تعیین شده، تنها بخشی از این تغییر و تحول در ایران بود.