گروه سیاسی: اصل ۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، زبان و خط فارسی را به عنوان زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران معرفی و در کنار آن استفاده از زبان‌های محلی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آن‌ها در مدارس، در کنار زبان فارسی را آزاد دانسته است. اما اجرای این اصل در طول بیش از ۴۰ سال از عمر جمهوری اسلامی ایران، همواره با چالش‌ها و فرصت‌هایی همراه بوده است که در این یادداشت کوتاه تلاش می‌شود به برخی از مهمترین آنها اشاره شود.

چالش‌ها

۱- یکی از مهمترین چالش‌های فراروی این اصل، تفاسیر مختلف و بعضا متضاد از اصل ۱۵ است که باعث شده تا این اصل قانون اساسی را که بحق باید یکی از مترقی‌ترین قوانین حال حاضر در جهان دانست، به بیراهه کشیده شده است. شاید مهمترین تفسیر غلطی که از این اصل می‌شود برمی‌گردد به موضوع «تدریس ادبیات محلی در کنار زبان فارسی آزاد است» که به اشتباه برخی تلاش دارند تا آن را با «تدریس به زبان محلی» جایگزین کنند.

۲- کمبود منابع آموزشی و محتوای مناسب برای ادبیات زبان‌های محلی که این موضوع هم باعث شده تا آموزش ادبیات زبان‌های محلی با چالش‌های جدی روبرو باشد. ابهام و سوال دیگر در این ارتباط این است که آیا ادبیات محلی باید با زبان رسمی و ملی تدریس شود و یا با زبان‌های محلی! در این خصوص می‌توان از قانون اساسی چنین استنباط کرد که آموزش تنها باید به زبان فارسی باشد. اما سوال این است که چگونه باید با زبان فارسی، ادبیات یک زبان محلی تدریس شود؟ در این ارتباط باید مجلس و نهادهای فرهنگی کشور اقدامی عاجل انجام دهند تا برای همیشه راه نفوذ سوءاستفاده‌ی دشمنان بسته شود.

فرصت‌ها

۱- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را در حفظ و ترویج زبان‌ها و فرهنگ‌های محلی باید جزو نوادر جهانی دانست. چون در کمتر کشوری حتی از نوع دموکراتیک آن این حجم از توجه به زبانهای محلی وجود دارد. این موضوع می‌تواند به عنوان یک فرصت برای تقویت انسجام ملی مورد استفاده قرار گیرد.

۲- وجود تنوع زبانی و خرده‌فرهنگ‌ها در ایران می‌تواند به عنوان یک فرصت برای توسعه‌ی گردشگری و تبادلات فرهنگی با سایر کشورهای جهان مورد استفاده قرار گیرد.

به طور کلی گام‌های مثبتی برای اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی برداشته شده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهد شد:

۱- تأسیس معاونت امور زبانی و قومی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. این معاونت وظیفه دارد که برای حفظ و ترویج زبان‌ها و فرهنگ‌های محلی و قومی برنامه‌ریزی و اقدام کند.

۲- تصویب و ابلاغ دستورالعمل اجرایی اصل ۱۵ قانون اساسی. این دستورالعمل، ضوابط و مقررات مربوط به استفاده از زبان‌های محلی و قومی در آموزش، رسانه‌ها و سایر زمینه‌ها را مشخص می‌کند.

۳- افزایش تولید محتوا به زبان‌های محلی. در سال‌های اخیر، شاهد افزایش تولید کتاب، فیلم، سریال و برنامه‌های تلویزیونی به زبان‌های محلی و قومی بوده‌ایم.