سیاست: ایران در قرن سیزدهم هجری (نوزدهم میلادی) بدون آنکه خود بخواهد  دچار تحولاتی خانمان براندازی شد که ثمره آن گسترش روزافزون و همه‌جانبه سلطه بیگانه از یک سو و از دست رفتن قسمت‌های زیادی از کشور در شرق و غرب  بود. دو رشته جنگ‌های نابرابر روسیه تزاری علیه ایران به دو قرارداد تحمیلی گلستان و ترکمانچای انجامید که جدایی غمبار مناطقی وسیع از قلمرو ایرانی در قفقاز که در منابع تاریخی از آن به آران نام برده می‌شود گردید.

پیوندهای تاریخی، فرهنگی و مذهبی بین ایران و آران تاریخی علی‌رغم جدایی سرنوشت سیاسی آن تا سال‌های بعد ادامه یافت و علی‌رغم خواست حاکمان تزاری و کمونیست شوروی سابق ریشه‌های علقه باقی ماند. گرچه با فرهنگ و هویت ایرانی آران به سختی دشمنی‌ها شد. مکتب‌خانه‌های ایرانی تعطیل و تدریس متون ایرانی همچون بوستان و گلستان و حافظ و شاهنامه متروک و علمای دینی متعددی کشته و یا سربه‌نیست شدند. زبان و خط رسمی مناطق جدا شده در چنیدن مرحله تغیر یافت تا ریشه‌های تاریخی و فرهنگی مردم با گذشته خود قطع گردد.

تشکیل دولت مساواتی‌ها و نام‌گزاری مناطق آران تاریخی به آذربایجان موجب سوء تفاهماتی در بین نخبگان و رجال سیاسی فرهنگی آذربایجانِ ایران گردید و به این نام‌گزاری انتقاداتی صریح وارد کردند. این نام‌گزاری اگر در حد فقط نام‌گزاری باقی می‌ماند مشکل آفرین نبود لیکن در حد نام باقی نماند و تبعات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی متعددی را به دنبال خود آورد. افرادی با تعلقات خاصی بودند که به دنیال اغراض سیاسی بودند چه این نام‌گذاری هم از طرف نخبگان آذری خود با اغراض سیاسی تلقی شده بود از جمله اقدامات این افراد تشکیل کمیته‌هایی در باکو برای جدا کردن آذربایجان واقعی و الحاق آن به آذربایجان شوروی بود که در جریان فرقه دموکرات آذربایجان به هدایت میرجعفر باقراف به ظهور رسید.

جمهوری آذربایجان که از جمله همسایگان جدید ایران محسوب می گردد، در دو دهه که از عمر این کشور می‌گذرد، همواره بر رعایت «حسن همجواری» با ایران تاکید کرده است، لیکن آنچه در عمل مشاهده می گردد هیچ سنخیتی با ادعاهای فوق ندارد. به عنوان نمونه باید از برگزاری همایش کنفرانس ضدایرانی تحت عنوان «مسائل و مشکلات فرهنگی آذربایجان ج.ن.و.ب.ی» که در روز ۱۲ آگوست توسط خبرگزاری دولتی آپا در باکو برگزار می‌شود اشاره کرد.

به نظر می‌رسد علیرغم حسن نیت تهران که به خصوص در جنگ اول قراباغ که تا مرز ارسال نیروهای مستشاری سپاه برای کمک به مردم جمهوری آذربایجان هم خود را نشان داد، دولت باکو هیچ تمایلی به نشان دادن حسن نیت از خود ندارد به خصوص بعد از حضور اسرائیل در جمهوری آذربایجان همواره شاهد اتخاذ سیاست‌های ضد ایرانی و ضد اسلامی دولت باکو هستیم که همایش فردا نیز در این راستا قابل ارزیابی است و باید از سوی نهادهای دولتی ایران پاسخ درخوری به این رفتار ضدایرانی دولت باکو داده شود!