گروه جامعه/ سردبیر: با بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها، نگاه‌ها بار دیگر به سوی کانون‌های علم و دانش معطوف می‌شود. در این میان، کلانشهر تبریز، نه تنها به عنوان یک قطب اقتصادی و فرهنگی، بلکه به عنوان یکی از پایگاه‌های تاریخی و پیشروی علمی ایران، جایگاهی منحصربه‌فرد دارد. جایگاهی که ریشه در تاریخ دارد و از عصر قاجار تا به امروز، تداوم یافته است.

پیشگامی در عصر قاجار؛ پنجره‌ای به سوی تجدد

تبریز در دوران قاجار، به ویژه در مقام ولیعهدنشین، دروازه ایران به سوی غرب و مهد تحولات فکری و علمی بود. نزدیکی به امپراتوری عثمانی و روسیه، این شهر را به مرکزی برای ترجمه، نشر اندیشه‌های جدید و تأسیس نخستین نهادهای مدرن تبدیل کرد.

دارالسلطنه تبریز به عنوان پایتخت دوم، کانون توجه روشنفکران و نخبگان بود و ولیعهدان که در این شهر پرورش می‌یافتند، با اندیشه‌های جدید آشنا می‌شدند.

تبریز همچنین خاستگاه یکی از نخستین چاپخانه‌های ایران بود و پس از آن، انتشار نخستین روزنامه‌های کشور بستر مناسبی برای گسترش آگاهی و دانش فراهم کرد.

و نیز پیش از بسیاری از شهرهای ایران، مدارس به سبک جدید در تبریز تأسیس شدند که آموزش دروس جدید و دروس سنتی را در دستور کار قرار می‌دادند. این امر، نسلی روشنفکر و تحول‌خواه پرورش داد.

تبریز در نهضت مشروطه؛ پیوند سیاست و آگاهی

شاید بتوان گفت اوج تأثیرگذاری علمی – فکری تبریز در دوران مشروطه خواهی بود. روشنفکران و تحصیل‌کردگان تبریزی که بسیاری از آنها در خارج از ایران یا در مدارس جدید تحصیل کرده بودند، با ترجمه کتب و انتشار مقالات، مبانی فکری جنبش مشروطه را پی ریزی کردند. در این دوره، تبریز به کانون تبادل اندیشه‌های حقوقی، سیاسی و اجتماعی تبدیل شد که خود نوعی علم‌آموزی مدرن بود.

تبریز معاصر؛ قطب علم و فناوری در ایران امروز

امروزه تبریز با حفظ میراث علمی گذشته، خود را به عنوان یکی از قطب‌های پیشروی علم و فناوری ایران در عرصه‌های ملی و بین‌المللی معرفی کرده است.

– تراکم بالای دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی: وجود دانشگاه‌های بزرگی مانند دانشگاه تبریز، دانشگاه علوم پزشکی، دانشگاه صنعتی سهند، دانشگاه هنر اسلامی تبریز و ده‌ها دانشگاه و مؤسسه آموزش عالی دیگر، این شهر را به یکی از شهرهای دانشجومحور ایران تبدیل کرده است.

– پژوهش و فناوری: پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی و ده‌ها مرکز تحقیقاتی و فناوری، میزبان شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌هایی هستند که در حوزه‌های مختلف از فناوری نانو و بیوتکنولوژی تا صنایع خلاق فعالند و تولید ثروت از راه دانش را محقق می‌سازند.

– رتبه‌بندی‌های بین‌المللی: دانشگاه‌های تبریز، به ویژه دانشگاه تبریز و دانشگاه علوم پزشکی تبریز، به طور مداوم در رتبه‌بندی‌های معتبر بین‌المللی مانند تایمز (THE) و کیواس (QS) حضور دارند و این نشان‌دهنده استانداردهای بین‌المللی آموزش و پژوهش در این شهر است.

تولید علم: سهم پژوهشگران و محققان تبریزی در تولید مقالات علمی ISI و پروژه‌های تحقیقاتی ملی، بسیار چشمگیر است و این شهر همواره در رده شهرهای برتر تولیدکننده علم ایران قرار دارد.

آینده‌ای درخشان در افق علم ایران

تبریز با پشتوانه‌ای غنی از پیشگامی فرهنگی و علمی، امروز نه تنها بر گذشته پرافتخار خود تکیه زده، بلکه با نگاهی آینده‌نگر، به سمت تبدیل شدن به یک شهر هوشمند و دانش‌بنیان حرکت می‌کند. سرمایه‌گذاری در حوزه‌های های‌تک، توجه به نخبگان و استعدادهای درخشان، و پیوند هرچه بیشتر صنعت و دانشگاه، آینده‌ای درخشان را برای این کلانشهر به عنوان یک قطب علمی تراز اول در خاورمیانه ترسیم می‌کند. بدون تردید، تبریز همچنان خواهد درخشید و پرتو علم و دانش آن، فراتر از مرزهای جغرافیایی، خواهد تابید