گروه فرهنگ و ادب: مردم آذربایگان به درازای تاریخ در این مرز و بوم بوده و خواهند بود و هرگز در برابر ظلم ساکت نبوده‌اند و از دل این مردمان ، سرداران پرافتخاری همچون؛ ستار خان، باقرخان، پاپک (بابک) و… را به مام میهنمان، ایران، بخشیده‌اند. اما امروزه متاسفانه برخی تحت تاثیر القائات و جعلیات جریان قومی، به اشتباه بزرگی دست زده و خود را ترک می‌دانند و کورکورانه بر این موضوع پافشاری می‌کنند؛ امری که از اساس غیر علمی و غلط است! باید گفت که آذری‌ها زبان شان ترکی آذربایجانی نیست، بلکه «آذری نوین» است.

ابتدا باید واژه‌ی “ترک” را واکاوی کنیم که چیستند و کیستند؟ این اقوام آلتایی تبار خود را هرگز با نام مشخص نمی‌نامیده‌اند و فقط تیره های خود را نام می‌گذاشته‌اند ، یعنی مثل ما ایرانی ها که اقوام مختلفی هستیم و در کل خود را ایرانی و یا آریایی می نامیم ، این اقوام تیره هایی چون: یغیت یا یاقوت ، توخس ، خرخیز ، تونغوز و… داشتند و هیچ گاه در تاریخ خود را با نام واحد ترک نمی نامیده‌اند و چون پس از مهاجرت تورانیان سکایی از آسیای میانه و خالی ماندن این مناطق و همراه بودن با ورود برخی از این اقوام به این مناطق باز ما ایرانیان آنان را “تورک” که برگرفته از تور+ک ، که “ک” در پارسی نشانه ی کوچک شمردن چیزی است مثل: پسرک یا دخترک. در کل ما آنان را تورک به معنی: تور یا تورانیان کوچک نام نهادیم و حال با آمدن برخی از این اقوام به ایران کنونی و آذربایگان و برخی از آنان نیز در ایران به شاهی رسیده اند و تسلط بر این مناطق پیدا کرده اند ، مردمان بومی برای رفع نیازهای دولتی خود و پرداخت مالیات ، زبان آنان را باید می‌آموخته‌اند و خود ترکان چون قبلا در آسیای میانه چندین سال زیسته‌اند و از ایرانیان مخصوصا از سغدیان چه در آسیای میانه و چه در مغولستان چیزهای زیادی آموخته‌اند و با خود به آذربایگان آورده اند که این کلمات در ترکان متعلق به اقوام ایرانی تبار است از جمله آنان:

۱-  “چیچک ” به معنی گل که در زبان اوستایی “چیچکا” است.

۲- “پاشا” مخفف شده ی “پادشاه” است.

۳- “بیگ و بای” که از”بگ” و “بک” در زبان پارسی میانه و “بای” در زبان پارتی به معنای : خداوند یا شاه

۴- “خاقان”یا “کاپقان” که واژه اصیل ایرانی “کاوان کاو” که آن نیز از ریشه “کاو” است و در اوستایی “کاوا” یا به امروزی کی یا کیان است و در واقع (کی کیان) ریشه باستانی : “کاو-کاوان” هست و این لقب به عنوان ترکان دروغین تبدیل شده بوده است.

۵- “تگین” به معنای (قهرمان) و (شاهزاده) که کلاوسون نشان داده است که تکین در زبان پارسی میانه “تاگیگ” به معنای قهرمان، مبارز و پهلوان است و از ریشه “تاک” به معنای حمله کردن و تاختن و “ایگ” پسوند صفت ساز است و از ریشه باستانی “ایکا” است.

چند نمونه را در بالا دیدید که حتی کلمات ترکی باستانی که می گویند از ایرانیان برگرفته شده است، درست است که در هر زبانی وام واژه هایی خواهد داشت اما این کلمات آن چنان زیاد است که نمی توان گفت وام کرده اند ، به قول احمد کسروی: «درمانده زبانی بیش نیست».

در زبان آذری کنونی ما هزار هزار واژه وجود دارد که به اشتباه ترکی می دانند که خود ترکان نیز آنان را از ایرانیان فرا گرفته‌اند و ما آذری ها زبان مان ترکی آذربایجانی نیست ، درستش زبان آذری نوین است که آذری پهلوی را کنار گذاشته و شروع به گفتگوی آذری نوین کرده ایم ، چند نمونه فقط می‌خواهم نشان بدهم که شاید برخی آنان را ترکی بپندارند:

۱- “سون” در اردبیل به فرزند کسی گویند که به معنی (آقا زاده) در پارسی است و در سایر آذربایگان نیز اگر کسی فرزنددار نشود “سون سوز” به معنی: کسی که عقیم می باشد، است و ریشه آن در زبان های ژرمنیک است که از واژه “سون یا سان” به معنی فرزند برداشته شده است.

۲- ایزد جنگ ایرانیان باستان “ورترغنه” یا “ورهرام” یا “بهرام” که “ور” در زبان آذری به معنی ضربه زدن است و در “ورترغنه” نیز به همان معنا است.

۳- در آذری به ستاره “اولدوز” می گویند که از “اشتالا” اوستایی یا سنسکریت برداشته شده است و نشان دهنده ایرانی زبان بودن آذری است که در ترکی نیز”یلدز” است.

۴_ واژه “دوش” به معنی “پستان” است که امروزه هم در زبان آذری به همین معنی به کار می رود و دوشیزه یا دوشچه که در زبان پارسی پهلوی “دوشیچک” گفته می شد ، به معنی دارنده ی پستان کوچک و “دوش” از ریشه ی (دوشیدن) است.

۵- “دام” به معنی پشت بام و گاهی نیز در معنای خانه به کار می‌رود ، برداشته شده است ، چون ابتدا برای اینکه حیوانات در امان بمانند برای آنان سر پناهی ساختند و کوتاه شده ی آن را “دام” یعنی پشت بام یا خانه ی کوچک که برای حیوانات ساخته بودند ، برداشتند و  همچنین”او” از  کلمه “ایوان” برداشته شده است ، چون خانه را ابتدا ایرانیان ساختند و برای آن بالکن ساختند از این رو ترکان و مردمان آذری ، خانه را “او” یا “اوو” می نامند که از همین ریشه است.

۶- در زبان آذری به گاو نر “اوکوز” می گویند که از ریشه  “اوکس” در زبان های ژرمنیک است.

۷- “قل” در آذری به معنی “مو” است که این واژه را در “کلیچه” و نه “قالیچه” (چون پس از حمله اعراب به ایران ، ایرانیان “ک” را “گ یا ق” می کنند) می بینید و به معنی این است که از موهای حیوانات ، کالیچه یا قالیچه درست می شود.

۸- “دایاخ” در آذری و “تاراخ” در ترکی که به معنی “شانه” است که  از ریشه “درخت” که همان “تاراخت” است، گرفته شده است.

در پایان خاطر نشان می کنم که از این نمونه ها بسیار زیاد است و جای نوشتن محدود ، به همین دلیل است که من نام ترکی آذربایجانی را بس نادرست می‌دانم و زبان «آذری نوین» درست و برازنده ی آذری های ایران است./ مهدیار صابونی