گروه گزارش/ سردبیر: جمهوری آذربایجان، کشوری با اکثریت شیعه، طی سال‌های اخیر با انتقادات گسترده‌ای از سوی نهادهای حقوق بشری، فعالان مذهبی و سازمان‌های بین‌المللی مواجه شده است. علت این انتقادات، برخوردهای سخت‌گیرانه دولت با مظاهر مذهبی شیعی، به‌ویژه در زمینه‌ی برگزاری مراسم عزاداری و محدودیت‌های فزاینده بر حجاب اسلامی است.

ممنوعیت مراسم مذهبی سنتی

یکی از مهم‌ترین موارد نگرانی شیعیان در جمهوری آذربایجان، سیاست‌های دولت در خصوص برگزاری مراسم عزاداری ماه محرم و صفر است. در سال‌های اخیر، نیروهای امنیتی جمهوری آذربایجان به طور مکرر اقدام به جلوگیری از برگزاری دسته‌جات عزاداری کرده‌اند. همچنین بسیاری از هیئت‌های مذهبی سنتی یا تعطیل شده‌اند یا برای فعالیت خود نیازمند مجوزهایی شده‌اند که به ندرت صادر می‌شود. در برخی موارد نیز شرکت‌کنندگان در این مراسم‌ها با بازداشت و جریمه‌های سنگین مواجه شده‌اند.

محدودیت‌های اعمال‌شده تنها به خیابان‌ها محدود نمی‌شود؛ بلکه حتی در مساجد نیز محدودیت‌هایی برای برگزاری مراسم سوگواری وضع شده است. برخی از روحانیون مستقل نیز به دلیل ایراد سخنرانی‌های مذهبی بدون هماهنگی با نهادهای رسمی، مورد بازداشت قرار گرفته‌اند.

فشار بر زنان محجبه

موضوع حجاب نیز یکی دیگر از ابعاد نگران‌کننده سیاست‌های جمهوری آذربایجان است. گرچه در قانون اساسی این کشور، آزادی مذهب به رسمیت شناخته شده، اما گزارش‌های متعددی حاکی از آن است که زنان محجبه به‌ویژه در نهادهای آموزشی و دولتی با تبعیض‌هایی مواجه‌اند. در برخی مدارس و دانشگاه‌ها، دانش‌آموزان و دانشجویان محجبه از ادامه تحصیل منع شده‌اند. همچنین در محیط‌های اداری، زنان شاغل گاهی برای کنار گذاشتن پوشش اسلامی تحت فشار قرار می‌گیرند.

نگرانی جامعه بین‌الملل

سازمان‌های بین‌المللی نظیر دیدبان حقوق بشر و عفو بین‌المل بارها درباره‌ی محدود شدن آزادی‌های دینی در جمهوری آذربایجان هشدار داده‌اند. در تازه‌ترین بیانیه‌ها، این سازمان‌ها خواستار احترام به حقوق اقلیت‌های مذهبی، آزادی برگزاری مناسک دینی و رعایت حقوق زنان محجبه شده‌اند.

آزادی برگزاری کنسرت در ایام محرم و ممنوعیت عزاداری

به عنوان نمونه در ایام عزاداری محرم امسال شاهد بودیم:

– برگزاری مراسم های عزاداری حسینی در خانه‌ها، کوچه‌ها و خیابان‌ها در این کشور با اکثریت جمعیت شیعه ممنوع بود و در مساجد نیز خطبه های سیاسی مساجد منع و از روضه‌های پرجمعیت جلوگیری می‌شد.

– حضور کودکان در مساجد ممنوع بود.

– نصب پرچم‌های حسینی یا نمادهای شیعی ممنوع و تا دو هزار یورو جریمه نقدی داشت.

– شیعیان حق ثبت انجمن‌ها، موسسات شیعی و احزاب را نداشتند.

– امام جماعاتی که در حوزه‌های علمیه ایران تحصیل کرده بودند، حق برگزاری مراسم و حضور در اجماع دینی مساجد را نداشتند.

– و مهم‌تر از همه اقدام “امین آقالاروف” یهودی و داماد سابق الهام علی‌اف – رئیس‌جمهور آذربایجان – در برگزاری کنسرت موسیقی در ایام تاسوعا و عاشورا در “سی بریز” در نزدیکی منطقه نارداران از کانون‌های تاریخی شیعیان آران بود. برگزاری این کنسرت همزمان با ممنوعیت برگزاری مراسم عاشورا در این منطقه، از سوی مردم به عنوان ستیز حاکمیت در این کشور با حقوق مذهبی اکثریت مردم تلقی می‌شود.

نتیجه‌گیری

در حالی که جمهوری آذربایجان از لحاظ جمعیتی کشوری با اکثریت شیعه به شمار می‌آید، اما سیاست‌های دولتی این کشور در تناقض آشکار با سنت‌ها، باورها و خواسته‌های بخش عمده‌ای از مردم آن است. ادامه این روند نه تنها موجب نارضایتی داخلی، بلکه باعث افزایش فشارهای بین‌المللی بر دولت باکو خواهد شد. تضمین آزادی‌های مذهبی، به‌ویژه حق عزاداری و پوشش، می‌تواند گامی اساسی در جهت ثبات و همبستگی اجتماعی در این کشور باشد.