گروه گزارش؛ سردبیر: اسرائیل را باید یکی از کشورهای پیشرو در زمینه‌ی فناوری، نوآوری و پژوهش‌های علمی در جهان دانست. در پشت این موفقیت، نهادهای تحقیقاتی و علمی برجسته‌ای قرار دارند که مهم‌ترین آن‌ها مؤسسه علم وایزمن (Weizmann Institute of Science) است. این مؤسسه، که از زمان تأسیس تاکنون نقشی کلیدی در تولید علم، تربیت پژوهشگران و تجاری‌سازی یافته‌های علمی ایفا و به یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار اسرائیل تبدیل شده بود، در جنگ ۱۲ روزه توسط موشک‌های ایرانی نابود و از بین رفت. در این گزارش تلاش شده تا این موسسه معرفی و درباره‌ی نقش مهم آن در پیشرفت و توسعه‌ی اسرائیل به خصوص در حوزه‌ی صنایع نظامی و امنیتی، صحبت شود:

مؤسسه وایزمن و تاثیر علمی آن در سطح جهانی

مؤسسه وایزمن در سال ۱۹۳۴ توسط دکتر حییم وایزمن (نخستین رئیس‌جمهور رژیم صهیونی) در شهر رخووت تأسیس شد. این مؤسسه پژوهشی با تمرکز بر علوم پایه مانند فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی، ریاضیات و علوم کامپیوتر فعالیت می‌کند و فاقد دوره‌های کارشناسی بوده و صرفاً بر آموزش تحصیلات تکمیلی (کارشناسی‌ارشد و دکترا) متمرکز است.

این مؤسسه یکی از معتبرترین مؤسسات تحقیقاتی جهان است که همواره در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی جایگاه بالایی دارد. دستاوردهای علمی مهمی در زمینه‌هایی چون سرطان‌شناسی، علوم اعصاب، نانوتکنولوژی، الگوریتم‌های کامپیوتری و ژنتیک از این مؤسسه حاصل شده است. پژوهش‌های آن اغلب در مجلات معتبر بین‌المللی مانند Nature و Science منتشر می‌شود.

مرکز نوآوری و کارآفرینی علمی

یکی از ویژگی‌های ممتاز مؤسسه وایزمن، تأکید آن بر تجاری‌سازی تحقیقات علمی است. این مؤسسه دارای یک بازوی اقتصادی قدرتمند است که وظیفه ثبت اختراعات، صدور مجوز بهره‌برداری، و جذب سرمایه‌گذاری برای ایده‌های فناورانه را دارد. از جمله نمونه‌های موفق این فرآیند می‌توان به ابداع فناوری‌های رمزنگاری اطلاعات اشاره کرد که به شرکت‌های چندملیتی فروخته شده‌اند یا در شرکت‌های استارتاپی اسرائیلی پیاده‌سازی شده‌اند.

نقش وایزمن در توسعه‌ی اقتصادی اسرائیل

اسرائیل به‌عنوان یک کشور با منابع طبیعی محدود، بر سرمایه انسانی و دانش فنی تکیه دارد. مؤسسه وایزمن در این زمینه نقش بنیادینی دارد؛ زیرا با تربیت پژوهشگران نخبه، پایه‌ریزی شرکت‌های دانش‌بنیان، و خلق فناوری‌های نو، اقتصاد دانش‌بنیان اسرائیل را تقویت کرده است.

بسیاری از فارغ‌التحصیلان این مؤسسه، بنیان‌گذاران یا مدیران ارشد شرکت‌های فناورانه در حوزه‌هایی چون بیوتکنولوژی، هوش مصنوعی و امنیت سایبری هستند. همچنین درآمد حاصل از تجاری‌سازی تحقیقات وایزمن، یکی از منابع مهم درآمد ارزی کشور محسوب می‌شود.

نقش “علم وایزمن“ در صنایع نظامی اسرائیل

گرچه ماهیت این موسسه به‌طور رسمی غیردولتی و غیرنظامی است، اما تأثیر آن در پیشرفت فناوری‌های راهبردی و صنایع دفاعی اسرائیل غیرقابل انکار است. این مؤسسه به‌صورت مستقیم در تولید تسلیحات شرکت ندارد، اما با ارائه زیرساخت‌های علمی، تربیت نیروی انسانی متخصص، و توسعه فناوری‌های نوین، به‌طور غیرمستقیم بخش قابل‌توجهی از زیرساخت‌های نظامی و امنیتی اسرائیل را تغذیه می‌کند.

وایزمن پژوهش‌های بنیادی با کاربردهای نظامی – تحقیقاتی در حوزه‌هایی مانند؛ فیزیک لیزر و اپتیک، هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، رمزنگاری و امنیت اطلاعات، فیزیک پلاسما و بیوتکنولوژی و زیست‌شناسی مولکولی را انجام می‌دهد. گرچه به نظر می‌رسد که هدف از این تحقیقات اهداف علمی یا پزشکی است، اما در صنایع نظامی نیز کاربردهای راهبردی پیدا می‌کنند. برای مثال، پیشرفت در علم فوتونیک و محاسبات کوانتومی که بخشی از پژوهش‌های وایزمن است، می‌تواند در توسعه‌ی سامانه‌های دفاع هوشمند، جنگ سایبری، و جنگ الکترونیک مورد استفاده قرار گیرد.

بسیاری از دانش‌آموختگان و پژوهشگران مؤسسه وایزمن پس از پایان تحصیل، وارد نهادهای امنیتی و دفاعی اسرائیل مانند؛ واحد ۸۲۰۰ ارتش اسرائیل (سازمان اطلاعات سیگنال)، مؤسسه صنایع هوافضای اسرائیل، رافائل (شرکت سامانه‌های دفاع پیشرفته) و مرکز تحقیقات هسته‌ای دیمونا می‌شوند. این متخصصان، در طراحی سامانه‌های پدافند هوایی (مانند گنبد آهنین)، موشک‌های هوشمند، فناوری‌های سایبری، و جنگ‌های شناختی نقش مهمی ایفا می‌کنند.

اگرچه همکاری رسمی مؤسسه وایزمن با ارتش اسرائیل معمولاً محرمانه باقی می‌ماند، اما در برخی حوزه‌ها مانند فناوری حسگرها، شبیه‌سازی‌های پیشرفته، مدل‌سازی ریاضیاتی، و الگوریتم‌های رمزنگاری، پژوهشگران این مؤسسه پروژه‌هایی را با صنایع نظامی به اشتراک می‌گذارند. نمونه‌هایی از این همکاری‌ها: الگوریتم‌های تشخیص تهدید با هوش مصنوعی، توسعه رادارهای تصویری با وضوح بالا، سامانه‌های هدف‌گیری لیزری و فناوری‌های ضدجنگ سایبری!

همچنین بسیاری از دستاوردهای مؤسسه وایزمن در حوزه‌های پزشکی، علوم کامپیوتر یا فیزیک، ماهیتی دوگانه دارند؛ یعنی هم می‌توانند برای اهداف غیرنظامی و هم نظامی به کار روند. مثلاً در فناوری نانومواد برای بهبود زره‌های سبک، تصویربرداری زیستی که در سامانه‌های شناسایی کاربرد دارد و مدل‌سازی آماری که در تحلیل داده‌های جاسوسی مفید است.

ارتباط با برنامه هسته‌ای اسرائیل: برخی گزارش‌های غیررسمی و تحلیل‌های ژئوپلیتیکی بیان می‌کنند که بخشی از دانشمندان وایزمن در پروژه‌های تحقیقاتی مرتبط با توانمندی هسته‌ای اسرائیل مشارکت داشته‌اند، به‌ویژه در همکاری با مرکز هسته‌ای دیمونا. با این حال، دولت اسرائیل هرگز این موضوع را تأیید یا تکذیب نکرده است، و مؤسسه وایزمن نیز همواره خود را نهادی صرفاً علمی معرفی کرده است.

در پایان باید گفت؛ هر چند مؤسسه علم وایزمن به‌صورت رسمی یک نهاد غیرنظامی و آکادمیک است، اما به‌واسطه کیفیت علمی بالا، تولید فناوری‌های پیشرفته، و پرورش نخبگان، نقش غیرمستقیم اما بسیار مؤثری در پشتیبانی علمی از صنایع دفاعی و امنیتی اسرائیل دارد. این نقش، بخشی از مدل توسعه‌ای اسرائیل است که در آن علم و امنیت ملی به‌شدت به‌هم گره خورده‌اند.

موشک های ایرانی بر قلب علم و تکنولوژی رژیم صهیونی یکی از مهم‌ترین مکان‌هایی که موشک‌های ایران طی جنگ ۱۲ روزه توانستند به آن دست پیدا کنند، مؤسسه علوم وایزمن در شهر رحوفوت در جنوب تل‌آویو بود. طبق گفته‌ی رسانه‌های خارجی از جمله “بی.بی.سی” “یورونیوز” و… چند موشک شلیک شده از خاک ایران توانستند در روز ۱۴ ژوئن با عبور از پدافند هوایی چند لایه‌ی اسرائیل و هم پیمانانش ضربه‌ای مهلک به مهم‌ترین مرکز علمی اسرائیل و جهان وارد کنند.