گروه سیاسی؛ جلال محمدی: رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه اخیرا چالدران را «پیروزی  مشترک ترک، عرب و کرد» معرفی کرد! در این باره سخن فراوان است اما به اقتصار حرفی از آن هزاران:

۱- هدف سلطان سلیم از حمله به ایران، برانداختن حکومت شیعی، قتل شاه اسماعیل و ضمیمه کردن ایران به مملکت عثمانی بود. او در نخستین نامۀ خود به شاه اسماعیل به زبان فارسی، از فتوای علمای عثمانی مبنی بر ارتداد شاه اسماعیل و واجب‌القتل بودن او خبر داده است.

اما تلاش شاه اسماعیل برای دفع جنگ، با پاسخ‌های ملایم و محترمانه به نامه‌های بی‌شرمانه و اهانت‌آمیز سلیم، کارساز نبود.

۲- سلطان سلیم با سپاهی به شمار حداقل صدهزار تن به فرماندهی خود، چهارماه از ادرنه تا چالدران راه سپرد.

۳- جنگ چالدران در حالی رخ داد که تنها سیزده سال از تشکیل حکومت شاه اسماعیل در ایران می‌گذشت و این‌ حکومت نوپا فاقد بنیان‌های قوی قدرت از جمله ارتش منسجم بود. سلطان عثمانی برای برانداختن این دولت نوپا تدارک سنگینی دیده بود.

۴- آذربایجانِ ایران که پیش از چالدران از تبریز تا وان و ایغدیر و داغستان امتداد داشت، خط مقدم دفاع از ایران در جنگ با امپراتوری عثمانی و روسیۀ تزاری بود. اکثر سپاه ایران در چالدران که شمار آن حداقل یک چهارم لشکر عثمانی‌های مهاجم بود، از آذری‌ها (قزلباش) بودند.

۵- بر خلاف تصور برخی تاریخ‌نگاران، تشیّع در ایران و آذربایجان آن با صفویه پدید نیامد. تشیع در آذربایجان از قرون نخست طلوع اسلام، از حکومت شیعی آل مسافر در قرن چهارم تا اولجایتو در اوایل قرن هشتم تا برپایی حکومت شیعی صفوی امتداد داشت.

هویت آذربایجان و آذری، همچون هویت ایرانی با تشیع درآمیخته است. این یک واقعیت تاریخی است نه سخنی از تعصب.

۶- خصومت و کینه‌های تاریخی سلاطین عثمانی با آذری‌ها، علوی‌ها، کردها و اعراب را در جنایات سپاه عثمانی در کشتار مکرر شیعیان قفقاز، قتل عام مردم تبریز و خوی و شیعیان آناتولی ، اشغال مصر و شامات و حجاز و عراق، کشتار کردهای زازا و علوی‌ها در آمد (دیاربکر)، درسیم و امثال آن پیداست:

– علوی‌ها که جمعیت کثیری از جمعیت ترکیه هستند، با گذشت صد سال از فروپاشی عثمانی، هنوز هم غیر به شمار می‌روند. کشتار علوی‌های سوریه پس از سقوط بشار با کمک اردوغان و اسرائیل، گویای چیست؟

– کردهای ترکیه حدود یک قرن است که با حکومت این کشور در جنگ‌اند.

اردوغان از پیروزی مشترک کدام کُرد و عَرب و تُرک می‌گوید؟ اگر «کرد، ترک، عرب» مشترک بودند، چرا بقایای عثمانی را فقط «ترکیه» نامیدند؟

۷- در چالدران، ایرانی‌ها از شاه تا سرباز ساده، مردانه و دلاورانه جنگیدند. حداقل ۵ هزار از سپاه متجاوز کشته شدند. اغلب سپاه ایران که متشکل از آذری‌ها بود، در دفاع از خاک خود به شهادت رسیدند..

۸- سلطان عثمانی پس از چالدران، بیش از یک هفته نتوانست در تبریز بماند و به حالت گریز تبریز را ترک کرد. تلاش فداییان قزلباش برای کشتن سلیم، نارضایتی سپاه عثمانی که با وعدۀ جنگ با کفار آمده بودند و صدای اذان از ماذنه‌های تبریز می‌شنیدند، سلطان را واداشت که از سر اشغال و برانداختن حکومت ایران، قتل شاه اسماعیل و اهداف دیگر بگذرد.

سلطان عثمانی به اهداف خود از تهاجم و تجاوز نرسید، اگر چه ایغدیر و وان و آمد و… را در اشغال گرفت.

۹- سلطان عثمانی در چالدران شکست اخلاقی و عقیدتی را نیز متحمل شد. سپاه خسته و زخمی آنها بر او شوریدند که به نام جنگ کفار، به جنگ مسلمانان کشیده شده بودند. وی یکی از زنان دلاور شاه اسماعیل را که در چالدران اسیر شده بود به عثمانی برد و برای اینکه به قول خود «قلب اردبیل اوغلی (شاه اسماعیل) را بسوزاند» به یکی از فرماندهان خود بخشید.

اینگونه کارهای پست و زشت، چون لکۀ ننگی بر پیشانی سلطان عثمانی نقش بست.

۱۰- تفکر اردوغان در تلقی پیروزی از تجاوز عثمانی به ایران و جنگ چالدران در آذربایجان، به خوبی گواه دشمنی این تفکر با وحدت مسلمانان، ایران و آذری‌ها، و تشیع است. ظهور این تفکر در عملکرد ترکیه در سوریه، لبنان، فلسطین، یمن و آذربایجان و به‌ویژه در ماجرای نسل‌کشی غزه پیداست.