گروه سیاسی: اعلام انحلال پ‌ک‌ک در ۲۰۲۵ رویدادی کم‌سابقه تلقی می‌شود، اما این گروه در گذشته نیز تغییرات ایدئولوژیک و سازمانی مهمی را تجربه کرده است. پ‌ک‌ک که در سال ۱۹۷۸ به رهبری عبداله اوجالان با مشی مارکسیستی-لنینیستی و هدف تشکیل کشوری مستقل برای کردها تأسیس شد، طی دهه‌ها اهداف و گفتمان خود را تعدیل کرده است. از اواسط دهه ۱۹۹۰، این حزب به‌جای مطالبه استقلال کامل، خواهان حقوق برابر و خودمختاری محدود برای کردها در چارچوب مرزهای ترکیه شد. اوجالان در دوران حبس با بازنگری در ایدئولوژی مارکسیستی، به ایده‌ی «کنفدرالیسم دموکراتیک» روی آورد و استقرار دموکراسی غیرمتمرکز و چندقومیتی را به‌جای تشکیل دولت‌ملت کُردی توصیه کرد.

از نظر سازمانی نیز پ‌ک‌ک در مقاطع مختلف تلاش کرده خود را بازسازی یا بازتعریف کند. پس از دستگیری اوجالان در ۱۹۹۹، این گروه یک آتش‌بس یک‌جانبه اعلام کرد و مدتی مبارزه مسلحانه را متوقف نمود. در سال ۲۰۰۲، رهبران وقت پ‌ک‌ک ماموریت این حزب را پایان‌یافته اعلام کرده و پ‌ک‌ک را منحل کردند؛ بلافاصله تشکیلات جدیدی با نام «کنگره آزادی و دموکراسی کردستان» (KADEK) تشکیل شد که قرار بود مبارزه را بیشتر در عرصه سیاسی دنبال کند. یک سال بعد، در ۲۰۰۳، نام سازمان دوباره به کنگره خلق کردستان» (KGk) تغییر یافت. این تغییرات بیانگر تلاش جناحی از پ‌ک‌ک برای گذار از مبارزه مسلحانه به مبارزه سیاسی بود.

با این حال، این دوران تحول دوام زیادی نداشت؛ جناح تندرو درون سازمان با این خط‌مشی مخالف بود و خیلی زود دست بالا را گرفت. در سال ۲۰۰۴، پ‌ک‌ک رسماً شکستن آتش‌بس و از سرگیری مبارزه مسلحانه را اعلام کرد و یک سال بعد نام قدیمی «پ‌ک‌ک» مجدداً احیا شد. در این دوره برخی اعضای ناراضی، مانند گروه بازهای آزادی کردستا (TAK)، از پ‌ک‌ک انشعاب کردند و دست به حملات خشونت‌باری زدند. همچنین در سال ۲۰۰۵ ساختار کلی جدیدی به نام اتحادیه جوامع کردستان (KCK) شکل گرفت تا نیروهای وفادار به اوجالان را در چهار کشور هماهنگ کند. تمامی این موارد نشان می‌دهد که پ‌ک‌ک در گذشته چندین بار دچار تحول یا تجدید سازمان شده، اما هر بار بنا به شرایط داخلی و منطقه‌ای، بخش نظامی آن فعال باقی مانده است.

انحلال واقعی یا تغییر چهره‌ی راهبردی؟

همان‌طور که اشاره شد پ‌ک‌ک پیش‌تر نیز دو بار انحلال خود را اعلام کرده، اما پس از مدتی مشی مسلحانه را پیش گرفته بود. با در نظر گرفتن این تجربه تاریخی این پرسش مطرح می‌شود که آیا این انحلال تصمیمی واقعی است یا تغییر چهره‌ای راهبردی؟یک کارشناس روابط بین‌الملل در این رابطه به یورو نیوز می‌گوید: «با توجه به این که شفافیت کاملی از جانب طرفین وجود ندارد نمی‌توان پاسخ دقیقی به این سوال داد. فارغ از انحلال‌های قبلی، عجیب است که امروز پ‌ک‌ک بدون این که امتیازی بگیرد چنین تصمیمی گرفته».

 وی با اشاره به متن بیانیه پایانی کنگره ۱۲ افزود: «این توقف فعالیت صرفا شامل همان چیزی است که با اسم حزب کارگران کردستان انجام شده و به سایر شاخه‌ها هم‌چون ک‌ج‌ک تعمیم نمی‌یابد و این به معنای ادامه فعالیت ی‌پ‌گ خواهد بود».

کارشناس روابط بین‌الملل درباره رویکرد دولت اردوغان به این توافق می‌گوید: «اردوغان در سال‌های گذشته سعی کرده کردها را زیر چتر حمایت خود بگیرد. اما این موضوع نیازمند تغییراتی در قانون اساسی است. در بیانیه پایانی کنگره ۱۲ به پیمان لوزان اشاره شده. بازگشت از این پیمان یعنی بازگشت به نقطه صفر و قبل از تاسیس نظام جمهوری در ترکیه. این مطالبه حساسیت‌های جدی در میان جمهوری‌خواهان ترکیه به وجود خواهد آورد و ای بسا ممکن است جامعه ترکیه را دو قطبی‌تر کند».

چهار ماده اول قانون اساسی ترکیه چالش بزرگی در مسیر مطالبات پ.ک.ک و دولت مرکزی خواهد بود. کارشناس فوق در این باره به یورونیوز می‌گوید: «در نص صریح قانون عناصر تشکیل دهنده ترکیه مشخص شده‌اند. تغییر زبان در نظام آموزشی و بازتعریف آن در ماده چهار قانون اساسی ترکیه و حتی پیشنهاد اصلاح آن صراحتا مجاز نیست. با این وجود ممکن است یکی از توافق‌های پشت‌پرده ایجاد یک حکومت خودمختار در شمال سوریه باشد.»

اما آیا مذاکرات صلح تنها شامل پ‌ک‌ک خواهد بود؟

وی ادامه داد:« جریان‌های سیاسی دیگری هم در ترکیه حضور دارند. موضوع در صورتی حل خواهد شد که یک هسته دموکراتیک در ترکیه ایجاد شود. حاکمیت قانون اعمال شود. شاهد باز شدن فضا باشیم و همه جریان های سیاسی بتوانند حضور داشته باشند. اگر آزادی فقط شامل یک جریان سیاسی شود، جامعه ملتهب تر خواهد شد. اگر مشکل را سیاسی حل نکنیم تولد گسل‌های جدید اجتناب ناپذیر خواهد بود»

 او در ادامه با اشاره به اختلاف حزب جمهوری خواه و سایر جریان‌های کرد گفت:« اگر آزادی زندانیان شامل سایر زندانیان سیاسی از جمله آقای دمیرتاش نشود بحران ادامه خواهد یافت. از طرفی حزب جمهوری خواه ممکن است بگوید چطور ممکن است با یک جریان که چهار دهه فعالیت مسلحانه کرده توافق کنید اما امثال امام‌اغلو را در زندان نگه دارید؟ موضوع تاریخی و ارزشمند است اما ساده نیست و ممکن است بحران‌های جدید به وجود آورد.»