گروه تاریخ: با تصرف آذربایجان و آن سوی ارس (اران – آلانیه) و قفقاز، خلفای عرب به مرزهای حکومت قبایلی خزرها رسیدند. در طول حکومت اموی، بارها و بارها میان خزرها و اعراب درگیریهایی پیش آمد که فاتح قطعی نداشت و عمده تجاوزات سالیانه خزرها بوسیله حاکمان محلی آلانیه و قفقاز همانند جوانشیر، وراز تیرداد، شیرویه و غیره…. دفع می‌شد

اما در حدود سالهای ۱۰۳ هجری.ق به بعد، خلافت اموی گرفتار انقلابهای داخلی مانند قیام زید بن علی، تهاجمات خارجی و مشکلات دیگر شده و روی به ضعف نهاده بود و نارضایتی از اعراب نیز در قفقاز فزونی یافته بود. در این زمان خاقان خزر فرصت را مناسب دانسته و با همکاری ترکان قپچاق و به روایتی هونهای باقی‌مانده، دربند را تصرف کرده و با  شکست آلانها به جنوب راندند ولی خلیفه یزید بن عبدالملک، خزرها را  تا دربند پس راند.

 اما در سال ۱۱۲ هجری، برجیک پسر خاقان خزر بار دیگر آلانیه را گرفت و به جنوب راند. در نبرد معروف به نبرد اردبیل، سپاه عرب شکست خورد و سردار  معروف عرب جراح حکمی که از ماوراالنهر فراخوانده شده بود، کشته شد. خزرها به اردبیل تاختند و با وجود  مقاومت مردم، شهر سقوط کرد.

برجیک بیگ که سپاهی مرکب از خزرها و ترکان قپچاق و هونها داشت، دست به کشتار هولناک مردم اردبیل زد. وی دستور داد هر پسر و مردی را که توان بلند کردن سلاح دارد، کشتند و همه زنان و کودکان اردبیل را به بردگی گرفتند و بیدادها و  تجاوزها نمودند. سپس سپاه خزر و قپچاق بر سراسر آذربایجان تاخته و آنجا را طعمه کشتار و غارت و انهدام نمود و از انجا تا دیاربکر و موصل پیش راندند و همه جا مردمان سر راه را غارت نمودند و شهرها و روستاها را ویران کردند. (تاریخ بلعمی – جلد ۲ – ص ۹۳۳)

در این زمان هشام بن عبدالملک خلیفه وقت اموی با شتاب سرداران خود را فرا خوانده و در آذربایجان، سردار عرب بیست هزار تن از مردم به جان آمده آذربایجان را به سپاه خود افزود و تا سال ۱۱۷ هجری خزرها و قپچاقها از قفقاز بیرون رانده شدند و سپاهیان اموی و آذربایجانی تا دربند را دوباره تصرف کردند.