گروه گزارش: در روزهای پایانی سال جاری، میزبان استاد آندره گالستیان در مرکز مطالعات آذربایجان هستیم و مایلیم در زمینه روابط استراتژیک ایران و ارمنستان، گفت‌و‌گوی مبسوط، مشروح و مفصلی داشته باشیم. طی چند ماه گذشته، دو مصاحبه دیگر نیز با ایشان داشتیم که منتشر شد، آن مصاحبه‌ها در زمینه موسیقی، شعر، ادبیات، هنر و […]
گروه گزارش: در روزهای پایانی سال جاری، میزبان استاد آندره گالستیان در مرکز مطالعات آذربایجان هستیم و مایلیم در زمینه روابط استراتژیک ایران و ارمنستان، گفت‌و‌گوی مبسوط، مشروح و مفصلی داشته باشیم. طی چند ماه گذشته، دو مصاحبه دیگر نیز با ایشان داشتیم که منتشر شد، آن مصاحبه‌ها در زمینه موسیقی، شعر، ادبیات، هنر و فرهنگ بود اما در گفت‌و‌گوی کنونی، مایلیم بیشتر به مباحث سیاسی و اقتصادی بپردازیم. همانگونه که مخاطبان گرامی، اطلاع دارند و در شرح حال استاد گالستیان در مقدمه گفت‌و‌گوهای قبلی، بیان کرده بودیم، ایشان موسیقی‌دان و صاحب‌نظر در امور ادبی و هنری هستند و در این زمینه، مقالات و میزگردها و مصاحبه‌های بسیاری در داخل و خارج از کشور داشته‌اند و در رسانه‌های ایران و کشورهای دوست و همسایه، چهره شناخته‌شده‌ای هستند؛ اما علاوه بر موارد فوق، ایشان در زمینه امور اقتصادی و سیاسی نیز، کارشناس پرسابقه و باتجربه‌ای هستند و در مقام کارشناس ارشد بازرگانی و توسعه بازار در خدمت کشور بوده‌اند و شرکت‌های گوناگون ایرانی با کمک و مشاوره‌های ایشان، توانسته‌اند کسب و کار خود را در ارمنستان، شروع کرده و گسترش دهند؛ این شرکت‌ها توانسته‌اند، به‌ویژه در زمینه صادرات، بسیار موفق عمل کنند.
استاد گالستیان طی سال جاری، جلسات گوناگون و متعددی با دکتر «مهدی سبحانی» سفیر محترم ایران در ارمنستان، خانم «سپیده اکبرپور تجریشی» رایزن گرامی سفارت ایران در ارمنستان، آقای «سید غلامرضا موسوی» مدیر اجرایی ارجمند بانک ملت شعبه ایروان، آقای «نارِک هواکیمیان» قائم‌مقام محترم وزیر اقتصاد ارمنستان، خانم «آرمینه وارشامیان» مدیرکل گرامی صنایع سبک وزارت اقتصاد ارمنستان، خانم «آرمینه ایسرایِلیان» سرپرست ارجمند اداره کل همکاری‌های بین‌المللی وزارت اقتصاد ارمنستان، خانم «لیلیا گئورگیان» مشاور گرامی رئیس اتاق بازرگانی و صنایع ارمنستان و همچنین سایر مسئولان ایرانی و ارمنستانی و علاوه بر آن، بازرگانان دو کشور، داشته‌اند. وی در نشست‌های بسیار، جلسات پرشمار و گردهمایی‌های فراوانی با حضور مدیران شرکت‌های تولیدی، صنعتی و تجاری ایرانی و ارمنستانی، شرکت کرده‌اند و مشاوره‌های تاثیرگذار، مفید و نتیجه بخشی را ارائه نمودهاند. در این رابطه، لازم به ذکر است که طی بیشتر از سه ماه گذشته، پرمخاطب‌ترین خبر بخش فارسی وب‌سایت رادیوی عمومی ارمنستان که رادیوی ملی و دولتی این کشور است، خبر مربوط به بررسی راهکارهای افزایش مبادلات بازرگانی بین ایران و ارمنستان در دفتر مرکزی «مرکز تجاری ایران در ارمنستان» بوده است که در این نشست مشورتی، استاد گالستیان، نقش موثری داشته‌اند؛ این جلسه که با حضور مدیران ارشد این مرکز و همچنین کارشناسان ارشد در زمینه امور تجاری در ارمنستان، به انجام رسیده، جلسه پراهمیت و تاثیرگذاری بوده است و از جمله کارشناسان ارشد حاضر در این نشست، آقای «آرا گالستیان»، برادر استاد «آندره گالستیان»، بوده‌اند که ایشان نیز تخصصا در زمینه مشاوره بازرگانی، فعال هستند و در بسیاری از جلسات و مسافرت‌های کاری، استاد گالستیان را همراهی می‌نمایند. خبر فوق را می‌توانید در حال حاضر نیز در ردیف اول ستون پرخواننده‌ترین‌های بخش فارسی این وب‌سایت، مشاهده فرمایید.
لازم به ذکر است که «مرکز تجاری ایران در ارمنستان» بزرگ‌ترین مرکز تجاری برون‌مرزی ایران است؛ این مرکز که در نیمه دوم سال جاری، با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران و وزیر اقتصاد ارمنستان به بهره‌برداری رسید، اهمیت ویژه‌ای در افزایش مبادلات تجاری دو کشور دارد؛ این مرکز که افتتاح آن، با حضور گسترده مقامات دولتی، دیپلمات‌ها، بازرگانان، تولیدکنندگان و مشاوران بازرگانی دو کشور، به انجام رسید، در همین مدت کوتاه، از طرف شرکت‌های گوناگون تولیدی و تجاری ایرانی، مورد استقبال فراوانی قرار گرفته است. روزهای پایانی سال است و مشغله فراوانی وجود دارد اما استاد آندره گالستیان، دعوت ما را پذیرفته‌اند و برای مصاحبه‌ای مشروح و مبسوط در زمینه روابط راهبردی ایران و ارمنستان، در خدمت ایشان هستیم.
ارمنستان دروازه‌ی ورود ایران به اوراسیا است
خوش آمدید استاد؛ مجددا فرصتی پیش آمد تا میزبان حضرتعالی باشیم و به این خاطر، بسیار خوشحالیم و از این بابت که مجددا توفیق داشته‌ایم که وقت خود را در اختیار ما قرار دهید، مسرور و سپاسگزاریم. برای فتح باب، اگر صحبتی دارید، بفرمایید.
سلام عرض می‌کنم و همچنین عرض ادب و احترام دارم خدمت شما سرکار خانم رحیمی گرامی و خدمت همکاران محترم شما و همچنین، عرض سلام و ادب و احترام دارم خدمت کلیه مخاطبان ارجمند شما در داخل و خارج کشور، به‌ویژه هموطنان ایرانی عزیز و گرانقدر در ایران و اقصی نقاط گیتی. من هم خوشحالم که مجددا در خدمت شما بزرگواران هستم؛ از میزبانی شما متشکرم و امیدوارم که بتوانیم گفت‌و‌گوی خوب و مفیدی را با هم داشته باشیم.
سپاسگزارم؛ حتما و بدون شک، همانند نشست‌های قبلی، گفت‌و‌گوی مفیدی خواهد بود و بی‌گمان، مصاحبه‌ای ماندگار خواهد شد. از روابط دو کشور ایران و ارمنستان و قدمت این روابط بفرمایید.
دو کشور باستانی ایران و ارمنستان در طول تاریخ طولانی و پر فراز و نشیب خود، روابط نزدیک، مستحکم، دوستانه و سازنده‌ای داشته‌اند و مراودات گسترده فرهنگی و بازرگانی بین دو کشور، برقرار بوده است. در حال حاضر نیز دو کشور، روابط حسنه، تاثیرگذار و مناسبی با یکدیگر دارند و به معنای واقعی، حسن همجواری و رعایت همسایگی را به نحو احسن، به انجام می‌رسانند و از این لحاظ، در جهان، مثال‌زدنی و نمونه هستند. هر دو کشور از کهن‌ترین کشورهای دنیا هستند و در سازمان‌های متعدد بین‌المللی نیز با یکدیگر، همکاری مفید و موثری دارند، از جمله در مجمع تمدن‌های کهن که مجمع کشورهای دارای تمدن چندهزار ساله است و علاوه بر ایران و ارمنستان، کشورهای گوناگون دیگری از جمله یونان، ایتالیا، چین و مصر نیز در آن، حضور دارند.
همچنین ایران و ارمنستان در سازمان‌های گوناگون بین‌المللی، با هم همکاری دارند، از جمله در اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل کشورهای روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان و قرقیزستان.
این روزها بحث در مورد اتحادیه اقتصادی اوراسیا، بسیار مطرح می‌شود؛ اهمیت این اتحادیه در چیست و آیا ایران نیز عضو آن است؟
اتحادیه اقتصادی اوراسیا که با امضای توافق‌نامه مربوطه در ۲۹ ماه مه ۲۰۱۴ بین سه کشور روسیه، بلاروس و قزاقستان، پا به عرصه وجود گذاشت و مفاد آن از اول ژانویه ۲۰۱۵ اجرایی شد، از همان ابتدا، توجه بسیاری از اقتصاددانان جهان را به خود جلب نمود، به گونه‌ای که تحلیل‌های گوناگونی در مورد آن در مطبوعات تخصصی اقتصادی در سطح جهان، منتشر شد. با پیوستن ارمنستان و قرقیزستان در ۹ اکتبر و ۲۳ دسامبر ۲۰۱۴، اهمیت و جایگاه این اتحادیه، ارتقا یافت و کانون توجه اقتصاددانان قرار گرفت. مفاد توافق‌نامه اتحادیه در مورد ارمنستان از ۲ ژانویه و در مورد قرقیزستان از ۶ اوت ۲۰۱۵ اجرایی شد.
این اتحادیه مهم اقتصادی که کشورهای عضو آن در مجموع، جمعیتی بیش از ۱۸۰ میلیون نفر و وسعتی بیش از ۲۰ میلیون کیلومتر مربع دارند، با تولید ناخالص داخلی اسمی بیش از ۱۹۰۰ میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی بر اساس برابری قدرت خرید بیش از ۵۰۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱، جایگاه بسیار ارزشمندی را کسب کرده است. ظرفیت اتحادیه اقتصادی اوراسیا و عملکرد آن با توجه به ارقام فوق، بسیار قابل توجه و چشمگیر است به گونه‌ای که در در صورت مبنا قرار دادن تولید ناخالص داخلی اسمی کشورهای عضو آن، این اتحادیه اقتصادی در بین ده اقتصاد برتر جهان قرار می‌گیرد و در صورت مبنا قرار دادن تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو بر اساس برابری قدرت خرید، در بین پنج اقتصاد برتر جهان جایگاه می‌یابد. گرچه آمار فوق پس از آغاز جنگ روسیه با اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ دچار تغییراتی شده است اما بزرگی و اهمیت اعداد و ارقام ارائه شده، حاکی از جایگاه رفیع این اتحادیه در اقتصاد جهان است. توجه به این نکته نیز ضروری است که چشم‌انداز مثبتی از گسترش این اتحادیه در آينده متصور است، به گونه‌ای که در حال حاضر، علاوه بر ایران، کشورهای ازبکستان، مولداوی و کوبا، به عنوان عضو ناظر، در این اتحادیه اقتصادی، حضور دارند و احتمال پیوستن برخی کشورهای دیگر نیز به عنوان عضو ناظر، وجود دارد.
همانگونه که عرض کردم، کشور عزیزمان ایران، در حال حاضر، عضو ناظر این اتحادیه است و با آن، دارای موافقت‌نامه تجارت آزاد است که با اجرایی شدن کامل این موافقت‌نامه که حاصل مذاکرات فشرده سال‌ها و ماه‌های گذشته است، گشایش اقتصادی خوبی برای کشور، حاصل و امکان ارزآوری مناسبی فراهم خواهد شد. لازم به ذکر است که موافقت‌نامه تجارت ترجیحی با این اتحادیه اقتصادی، طی سال‌های اخیر، باعث توسعه مبادلات تجاری شده است. در حال حاضر، حجم تجارت ایران و اتحادیه، حدود پنج میلیارد دلار است که پس از اجرایی شدن کامل موافقت‌نامه تجارت آزاد، این رقم بر اساس پیش‌بینی‌های موثق، می‌تواند به ده‌ها میلیارد دلار، افزایش یابد.
ممنون از توضیحات خوب و مفید شما استاد گرامی؛ با توجه به توضیحات حضرتعالی، این اتحادیه اقتصادی، بسیار مهم است و می‌تواند برای ایران، اهمیت فراوانی داشته باشد و در این زمینه، ارمنستان، نقش مهم و موثری دارد؛ درست عرض می‌کنم؟
بله، همینطور است. ارمنستان به عنوان تنها کشور عضو کامل این اتحادیه که مرز زمینی با ایران دارد، به عنوان دروازه ورود ایران به اوراسیا شناخته می‌شود و این امر مهم، اهمیت بسیار زیاد روابط حسنه و رو به گسترش دو کشور دوست و همسایه را، بیش از پیش، نمایان می‌سازد. منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی نیز می‌تواند نقش بسیار مهمی در جهت رشد و گسترش تجارت ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا ایفا کند. بر این اساس، توجه بیش از پیش به گسترش مبادلات بازرگانی با ارمنستان و تسریع توسعه منطقه آزاد انزلی، می‌تواند از اولویت‌های اصلی و مهم کشور باشد.
توجه به این نکته نیز حائز اهمیت وافری است که کشورهای آسیای میانه و شرق اروپا، محل رقابت جدی قدرت‌های جهانی هستند. این منطقه به علت گستردگی جغرافیایی چشمگیر، دارا بودن کثرت جمعیت قابل توجه، قرار گرفتن در بین مسیرهای تجاری مهم، وجود منابع عظیم نفت و گاز و همچنین وجود اشتراکات فراوان فرهنگی میان کشورهای آن، به لحاظ ژئواکونومیکی، ژئواستراتژیکی و ژئوپولیتیکی، دارای اهمیت بسیار زیادی است و از این لحاظ، یکی از مهمترین مناطق جهان محسوب می‌شود.
در مورد اهداف اصلی تشکیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز توضیح می‌فرمایید؟
بله، البته. از اهداف تشکیل این اتحادیه می‌توان به تسهیل تجارت بین اعضا، ایجاد بازار مشترک، حذف تدریجی قوانین گمرکی غیرضروری در تبادلات داخل اتحادیه، هماهنگی اعضا در تعریف تعرفه‌های گمرکی مربوط به محصولات کشورهای خارج از اتحادیه و حذف یا تعدیل تعرفه‌های گمرکی بین کشورهای عضو اتحادیه را اشاره نمود. با توجه به اهداف اتحادیه و امکانات بالقوه و بالفعل کشورهای عضو این اتحادیه و همچنین با توجه به جایگاه ایران به لحاظ اقتصادی و جغرافیایی، طبیعی است که منافع فراوانی در ارتباط با این اتحادیه می‌تواند برای ایران متصور باشد. به عبارت دیگر، وجود این اتحادیه و بازار بزرگ آن، می‌تواند برای ایران، منافع سرشار اقتصادی را موجب گردد. بدیهی است که ارتباط مناسب ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، می‌تواند فواید اقتصادی گوناگونی نیز برای اعضا آن به ارمغان آورد. همانگونه که عرض کردم، برای حسن استفاده ایران از پتانسیل‌های فراوان موجود در این اتحادیه، ارمنستان، نقشی اساسی دارد.
ممنونم از توضیحات کامل شما، با توجه به مطالب فوق، مرز ایران و ارمنستان، دارای اهمیت بسیار زیادی است، همینطور است؟
بله، دقیقا همینطور است. مرز کنونی بین ایران و ارمنستان که شاهراه باستانی و جاده ارتباطی اصلی تاریخی دو کشور است، اهمیت ویژه و فوق‌العاده‌ای در منطقه دارد و به نوعی، جاده‌ای حیاتی است. حضور کشورهای گوناگون از جمله چین و هند در حوزه اتحادیه اقتصادی اوراسیا و تلاش آنها برای بسط و گسترش روابط مناسب اقتصادی، تجاری، فرهنگی و سیاسی با کشورهای این گستره وسیع، نشان از اهمیت روزافزون این منطقه طی سال‌های آينده دارد و لازم است که ایران، بیش از پیش به فکر ظرفیت‌های فراوان اقتصادی این منطقه باشد و جهت تعمیق روابط خود با این اتحادیه و کشورهای عضو آن، حداکثر تلاش ممکن را انجام دهد. لازم به ذکر است که در این زمینه، تلاش‌های چشمگیری تا کنون، صورت گرفته است که استمرار و گسترش این تلاش‌ها، می‌تواند بسیار مفید و موثر باشد.
مرز ایران و ارمنستان، قابل تهدید نیست
با توجه به اهمیت حیاتی مرز زمینی ایران و ارمنستان و با توجه به واقعیات منطقه‌ای، آیا تهدیدی برای این مرز مهم، وجود دارد؟
واقعیت آن است که مرز ایران و ارمنستان، قابل تهدید نیست. ایران، قاطعانه اعلام نموده و تصریح کرده است که از تمامیت ارضی کشورها دفاع می‌کند و با هر گونه تغییر مرزهای بین‌المللی در منطقه، مخالفت خواهد نمود. این موضع اصولی ایران که منطبق بر کلیه معیارهای بین‌المللی در این زمینه است را وزیر امور خارجه سابق کشورمان در طی دیدار با وزیر امور خارجه ترکیه، تاکید کردند. آقای حسین امیرعبداللهیان در نشستی خبری با آقای هاکان فیدان، مشخص و صریح بیان نمودند که: «همچنین بار دیگر تاکید می‌کنیم، هر گونه تغییر ژئوپلیتیک در منطقه و اقدام برای مسدود و محدود کردن راه‌های ترانزیتی را هرگز برنمی‌تابیم». در گفتگوی تلفنی رئیس جمهور سابق ایران و نخست وزیر ارمنستان نیز، آقای سید ابراهیم رئیسی به آقای نیکول پاشینیان اعلام کردند که: «هرگونه تغییر ژئوپلیتیک و مرزهای منطقه خط قرمز ماست». این مواضع صحیح و اصولی، توسط رئیس جمهور فعلی کشورمان، آقای مسعود پزشکیان و همچنین وزیر امور خارجه کنونی، آقای سید عباس عراقچی نیز تکرار و تاکید شده‌اند. سفیر ایران در ارمنستان، آقای مهدی سبحانی نیز بارها به صورت کاملا صریح، اعلام نمودهاند که: «با هرگونه کریدوری که حاکمیت سرزمینی و تمامیت ارضی ارمنستان را نقض کند، مخالف هستیم». در همین زمینه، نخست وزیر ارمنستان، آقای نیکول پاشینیان نیز چند روز قبل، طی نشست خبری با اصحاب رسانه‌ها، مجددا و با صراحت اعلام نمودند که «ارمنستان، موافق رفع انسداد جاده‌های مواصلاتی در منطقه است»، «رفع انسداد جاده‌ها در محدوده سرزمینی ارمنستان، مطابق با اصول حاکمیت و صلاحیت قضایی ارمنستان، صورت خواهد گرفت» و «راه‌های مواصلاتی در محدوده سرزمینی ارمنستان، توسط نیروهای ارمنی، کنترل خواهد شد». بر این اساس، موضع اصولی و پایدار دو کشور ایران و ارمنستان در زمینه احترام به مرزهای شناخته‌شده بین‌المللی، کاملا یکسان است و هر دو کشور بر رعایت موازین بین‌المللی، تاکید دارند؛ بنابراین، مرز دو کشور، قابل تهدید یا تغییر نیست. لازم به ذکر است که ارمنستان، با توجه به موضع اصولی خود برای رفع انسداد راه‌های مواصلاتی منطقه‌ای، ضمن احترام به تمامیت ارضی و تاکید بر حق حاکمیت کشورها و همچنین با رعایت قوانین و ضوابط بین‌المللی، ابتکار «چهار راه صلح» را مطرح نموده است.
نکات بسیار مهمی را فرمودید که در واقع، پاسخ چند سوال بعدی من نیز بود. با این توضیحات، در مورد منافع ملی دو کشور هم بفرمایید.
منافع دو کشور در یک راستا و کاملا وابسته به هم هستند. منافع ملی ایران و منافع ملی ارمنستان، جدا از هم نیستند. منافع ملی دو کشور، لازم و ملزوم یکدیگرند. دو کشور بر اساس منافع ملی خود که اشتراکات فراوانی دارند، در حال توسعه روابط فی‌مابین هستند و در زمینه‌های گوناگون، ارتباطات و مراودات خود را گسترش می‌دهند.
بسیار سپاسگزارم که کاملا شفاف و صریح، به سوالات من، پاسخ می‌دهید. در زمینه روابط فرهنگی دو کشور نیز بفرمایید.
دو کشور، روابط فرهنگی و اجتماعی بسیار گسترده و خوبی دارند. به عنوان نمونه، استاد لوریس چکناوریان در تاریخ‌های یازدهم و دوازدهم و سیزدهم فروردین سال آینده، یعنی کمتر از یک ماه دیگر، شاهکار خود، اپرای «رستم و سهراب» که آن را بر اساس شاهنامه فردوسی، خلق کرده است را در تالار اپرای دولتی ارمنستان در ایروان، به روی صحنه خواهد برد. استاد چکناوریان از هموطنان بسیار ایران‌دوست است که ارادتی خاص به شاعر بزرگ ایران، فردوسی دارد. کمتر مللی در جهان، ممکن است چنین پیوستگی اجتماعی، فرهنگی و هنری با یکدیگر داشته باشند؛ به گونه‌ای که خلق اثر هنری بر اساس اشعار شاعر بزرگ یکی از دو کشور که به زبان رسمی آن کشور است، چنین مخاطب وسیعی در کشور دیگر داشته باشد. عاشقان هنر و فرهنگ ایرانی در ارمنستان، بسیار هستند. اشتراکات فرهنگی ایران و ارمنستان به حدی است که حتی شباهت‌های بسیاری در برخی جشن‌ها و اعیاد، مشاهده می‌شود و شباهت‌های بسیاری در آداب و رسوم و حتی نوع غذاها وجود دارد.
عالی بود استاد، بسیار زیبا فرمودید. استاد چکناوریان از بزرگان موسیقی در سطح جهان و از افتخارات ایران در سطح بین‌المللی هستند. در مورد تالار فردوسی دانشگاه دولتی ایروان و برنامه‌هایی که در آن اجرا می‌شود نیز بفرمایید.
تالار بسیار زیبا و ارزشمندی است. این تالار که در دانشکده شرق‌شناسی دانشگاه دولتی ایروان قرار دارد، نقش مهمی در بحث ایران‌شناسی در ارمنستان دارد و برنامه‌های گوناگونی در این زمینه، در آن، اجرا می‌شود. تا کنون، ایران‌شناسان و شرق‌شناسان متعددی در این تالار، سخنرانی نمودهاند و رویدادهای گوناگون فرهنگی و آموزشی نیز در آن، برگزار شده که به شعر و ادبیات و زبان فارسی، تاریخ ایران، روابط دو کشور و همچنین فرهنگ و هنر ایرانی، مربوط بوده است. این تالار، محل برگزاری کنفرانس‌ها و میزگرد‌های متعدد و همچنین کلاس‌های گوناگون در زمینه ایران‌شناسی بوده است.
اصولا ارتباطات مراکز آموزش عالی ایران و ارمنستان طی سال‌های اخیر، رشد بسیار خوبی داشته است.
باعث مسرت و خوشحالی بسیار است که مراکز علمی دو کشور نیز ارتباطات خوبی با یکدیگر دارند. ارمنیان، همواره ایران‌دوست و به تاریخ و فرهنگ ایران و زبان فارسی، علاقمند بوده‌اند. در مراسم اخیری که به مناسبت شعر و ادب فارسی و بزرگداشت استاد شهریار در دانشگاه تبریز برگزار شده بود، استاد گارنیک آساتوریان نیز به همراه تعدادی از دانشجویان زبان و ادبیات فارسی ارمنستان، حضوری پرشور داشتند و سخنرانی فوق‌العاده‌ای نیز ایراد فرمودند، به گونه‌ای که استاد ابراهیم اقبالی از استادان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز، فرمودند: «به فارسی صحبت کردن استاد آساتوریان که چنین شیوا است، غبطه می‌خورم».
پروفسور گارنیک آساتوریان از استادان برجسته دانشگاه دولتی ایروان هستند که به زبان فارسی، تسلط کامل دارند و تحقیقات گسترده‌ای در مورد زبان فارسی و همچنین تاریخ ایران، انجام داده‌اند. پروفسور آساتوریان، مولف کتب وزین متعددی هستند و مقالات ارزشمند فراوانی از ایشان، منتشر شده است.
بله، و روابط علمی و پژوهشی خوبی با دانشگاه تبریز و استادان آن دارند. به تاریخ هم بسیار علاقمندند. دانشگاه دولتی ایروان، یکی از معتبرترین دانشگاه‌های ارمنستان است و خود ایروان هم شهری باستانی است، درست عرض می‌کنم؟
بله. پروفسور آساتوریان، روابط علمی خوبی با دانشگاه‌های مختلف، ازجمله دانشگاه تبریز دارند.
دانشگاه دولتی ایروان از معتبرترین مراکز علمی کشور ارمنستان است. این دانشگاه که قدمت و بنیان‌گذاری آن به سال ۱۹۱۹ برمی‌گردد، نقش بسیار موثری در برقراری ارتباطات علمی و آکادمیک، بین ارمنستان و سایر کشورها دارد.
شهر ایروان از شهرهای باستانی جهان است و در سال ۷۸۲ پیش از میلاد، پایه‌گذاری شده است، یعنی تاریخ آن به ۲۸۰۷ سال قبل برمی‌گردد. البته، بسیاری از منابع، ذکر می‌کنند که از حدود ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، مناطق مختلفی که امروز بخش‌هایی از شهر ایروان شناخته می‌شوند، مسکونی بوده‌اند و برخی منابع دیگر، مسکونی شدن این مناطق را از حدود ۳۳۰۰ سال قبل از میلاد می‌دانند، ولی در هر حال، بنیان‌گذاری دژ حکومتی در آن و اعلام به عنوان مرکز حکومت، در تاریخی که عرض کردم، یعنی در سال ۷۸۲ پیش از میلاد مسیح، به فرمان پادشاه آرگیشتی اول بوده است.
ممنونم از توضیحات خوب شما. ارمنیان و آذری‌ها در تبریز، همیشه روابط گرم و دوستانه‌ای داشته‌اند، به عنوان مثال، یکی از صمیمی‌ترین دوستان مادرم، خانم نکتار نام داشتند که بسیار مومن و از اعضای فعال کلیسا بودند. مادرم نیز خانم مومنی هستند و در طی سال، چندین مراسم مذهبی در خانه برگزار می‌کنند و تعداد قابل توجهی از خانم‌ها، در این مراسم مختلف، شرکت می‌کنند و جالب آنکه خانم نکتار، با اینکه مسیحی بودند، همیشه در برگزاری مراسم گوناگون، به مادرم کمک فراوانی می‌رساندند. مادرم و خانم نکتار برای اعتقادات همدیگر، احترام فراوانی قایل بودند. خانم نکتار، چند سالی است که فوت شده‌اند، روحشان شاد. ایشان نیز مانند مادرم به تاریخ و فرهنگ ایران، بسیار علاقمند بود و همانند مادرم به شعر فارسی، علاقه بسیار داشتند و در مجالس شعرخوانی خانم‌ها، شرکت می‌کردند. من واقعا از دوستی و صمیمیت مادرم با خانم نکتار، لذت می‌بردم. هر دو ایران‌دوست، مومن و اهل ادبیات فارسی بودند. پدر و مادر من هر دو از آذری‌های قدیمی تبریز هستند که به شعر و ادب فارسی، ارادتی خاص دارند و دوستان ارمنی فراوانی داشته‌اند. جالب است که شما هم در تبریز، دوستان بسیاری در بین هموطنان آذری دارید و به شعر و ادب فارسی هم بسیار علاقمندید. در مصاحبه‌های قبلی هم فرمودید که در ارومیه و اردبیل هم دوستان فراوانی دارید و اطلاع دارم که با زبان آذری هم آشنا هستید. پدر و مادر مرحوم شما اهل کجا بودند؟ روحشان قرین رحمت الهی. در ضمن، شما چطور با زبان آذری آشنا شدید؟
آمرزش خداوند، شامل حال رفتگان شما باشد. روح درگذشتگان شما شاد و سایه پدر و مادر بر سر شما، مستدام باشد.
پدر و مادرم، هر دو متولد تهران و اصالتا نیز، تهرانی بودند. پدرم، خدمت نظام وظیفه خود را در تبریز گذرانده و در دوران سربازی با زبان آذری، آشنا شده بودند. من هم بر اساس علاقه‌ای که داشته‌ام، تا حدودی، زبان آذری را آموخته‌ام.
در مورد دوستان آذری، کاملا درست می‌فرمایید. من دوستان آذری بسیاری در تبریز و ارومیه و اردبیل و به‌ویژه در بین ادبا، دانشگاهیان و موسیقی‌دانان این شهرها دارم.
دوستی ایرانیان ارمنی و ایرانیان آذری، سابقه‌ای طولانی دارد که در یکی از مصاحبه‌های قبلی با شما که با عنوان «تبریزِ ولیعهدنشین؛ دروازه ورود موسیقی کلاسیک به کشور» منتشر شد، مفصل خدمتتان عرض کردم.
سپاسگزارم؛ بله، همینطور است و من و همینطور کلیه دوستان و همکاران، به دوستی با شما افتخار می‌کنیم. «ایرانیان ارمنی» و «ایرانیان آذری» را بسیار زیبا فرمودید، مادربزرگم همیشه می‌گفت «اصلین دانان ذلیل دی». شعری برای ایران گفته‌ام که با اجازه شما می‌خوانم: ایران وطنیم، دار و نداریم ایران / ایران نفسیم، عشقی نواییم ایران ؛ هر کس کی سوروش سا کی سنین سوگلین هاردا؟ / اون دا دییرم سوگلیم ایران دی کی ایران.
طبع شعر دارید و کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی هم هستید، اگر اجازه بدهید، من ترجمه کنم. مادربزرگتان فرموده‌اند: «کسی که اصالتش را انکار کند، خوار و ذلیل است» که احتمالا منظورشان، اصالت ایرانی بوده است و شعر شما هم به این ترتیب بود:
ایران ای وطن من، دار و ندارم ایران
ایران ای نفس من، عشق و نوایم ایران
هر کس از من بپرسد که عشقت کیست؟
آن‌زمان می‌گویم که عشقم ایران است و ایران
بسیار عالی استاد، دقیقا. استاد شهریار هم بسیار ایران‌دوست بودند و فرموده‌اند: دستی به اتحاد برآرید و عدل و داد / با دست اتحاد توان دادِ عدل داد ؛ ایران به معنویت جاوید زنده بود / این زنده مرده است که آن مرده زنده باد. استاد شهریار، آبادی و سرافرازی ایران را به همت وطن‌دوستان می‌دانست و به ایران، عشق می‌ورزید. ایرانیان ارمنی در راه آبادانی وطن، بسیار کوشیده‌اند و در راه وطن، شهدای بسیاری را تقدیم کرده‌اند.
بله، همینطور است. منابع گوناگون و معتبر، یکی از بنیانگذاران روانپزشکی در ایران را پروفسور «هاروتیون داویدیان» می‌دانند که نام کوچک ایشان را هارمیک نیز می‌گفتند؛ پدر رباتیک و هوش مصنوعی ایران را پروفسور «کارو لوکاس» ذکر می‌کنند؛ مادر نجوم ایران را پروفسور «آلِنوش طریان» می‌شناسند؛ اولین کارگردان سینمای ایران و بنیانگذار اولین مدرسه بازیگری در ایران را آقای «آوانِس اوهانیانس» می‌دانند که در منابع، نام خانوادگی ایشان را اوگانیانس نیز نوشته‌اند؛ پروفسور «لوریس چکناوریان»، همانگونه که فرمودید، از آهنگسازان و رهبران ارکستر برجسته و مشهور در سطح بین‌المللی هستند و از مفاخر ایران؛ و این فهرست، بسیار طولانی است.
افتخار می‌کنیم به دوستی با ایرانیان ارمنی. در زمینه روابط دو کشور دوست و همسایه، ایران و ارمنستان، اگر نکته‌ای باقی مانده است، خواهش می‌کنم بفرمایید.
بنده هم به دوستی با شما، افتخار می‌کنم. روابط ایران و ارمنستان، کاملا راهبردی و بسیار استراتژیک است. این روابط، سابقه طولانی به اندازه تاریخ دو کشور و ریشه در دوستی دو ملت دارند. در ارمنستان، به تاریخ و فرهنگ ایران و به زبان فارسی، عشق و علاقه بسیار زیادی وجود دارد و برای کشور ایران و همچنین برای ایرانیان، احترام فراوانی به صورت کاملا بارز، مشهود است. روابط ایران و ارمنستان طی سال‌های اخیر، رشد و گسترش فراوانی داشته است و با توجه به همسویی منافع ملی دو کشور، انتظار می‌رود که این روابط دیرینه، در آینده، گسترش بیشتری نیز پیدا کند.
روابط مستحکم ایران و ارمنستان به ثبات منطقه، شکوفایی اقتصادی آن و افزایش ملموس مراودات بازرگانی، علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی کشورهای منطقه، کمک موثر و ملموسی می‌کند و باعث پیشرفت و توسعه سریع‌تر منطقه خواهد شد.
بسیار سپاسگزارم از تشریف‌فرمایی شما و متشکرم از صرف وقتی که برای پاسخ دادن دقیق به سوالات داشتید، اگر کلام آخری را تمایل دارید، بفرمایید.
من هم مجددا از شما و از دوستان مرکز مطالعات آذربایجان بابت دعوت به این مصاحبه، تشکر می‌کنم. خوشحالم که برای دفعه سوم در خدمت شما بودم. زنده و سلامت و پیروز و بهروز باشید. زنده باد ایران، زنده باد ارمنستان، پاینده باد دوستی تاریخی دو کشور.
گفت‌و‌گوی من «مریم رحیمی» با استاد «آندره گالستیان» موسیقی‌دان و صاحب‌نظر در امور ادبی و هنری را مشاهده فرمودید. ایشان در عین تخصص در مباحث فرهنگی و هنری، از کارشناسان ارشد شناخته‌شده کشور در بحث بازاریابی و توسعه بازار در سطح بین‌المللی و همچنین، تحلیل‌گر مسلط و شناخته‌شده مسایل سیاسی و اقتصادی هستند که مقالات ایشان در مطبوعات کشور و به‌ویژه، سرمقالات ایشان در روزنامه‌های کثیرالانتشار، به صورت مکرر، منتشر شده است.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
Δ
Thursday, 3 April , 2025