گروه گزارش: کتاب «واژگان آذری و فارسی در زبان مردم تبریز» ثمره‌ی نیم قرن جوشش و کوششِ ارزشمند «یحیی ذکاء» است،  ثمره‌ای که اما عمر استاد به دنیا نماند تا نسخه چاپ شده آن را ببیند و ورق بزند و لذت ببرد. کتاب او، پس از نوزده سال از درگذشتش، در اختیار علاقمندان و خوانندگان قرار گرفت.

«ژاله آموزگار» یک آذربایجانی دیگر که بر روند انتشار کتاب، در غیاب استاد، نظارت داشته است در بخشی از مقدمه خود بر کتاب آورده است: «یحیی ذکاء گردآورنده این مجموعه واژگان، بازمانده نسلی است که عشق به ایران در خونشان اندر شده بود و با جانشان به در می‌رفت… یحیی ذکاء هم تا آنجا که می‌توانست در پیشبرد فرهنگ ایرانی تلاش کرد. او آذربایجانیِ میهن‌دوستی بود که عشق به سرزمین مادری خود را در سایه ایران بزرگ جستجو می‌کرد. او به دلیل آشنایی به زبان ترکی و دلبستگی به زبان شیرین فارسی که رمز جاودانگی ایران است به جمع‌آوری این واژگان پرداخت.»

خود استاد هم، سه ماه پیش از وفاتش، مقدمه‌ای بر این کتاب، نوشت و به روشنی مقصودی را که در سر می‌پروراند، آورد: «این کتاب دستاورد نزدیک به پنجاه سال کار و کوشش و پژوهش متناوب است که در آن هر واژه‌ای که به دلایلی آذری یا فارسی شناخته شده، به ترتیب الفبایی گردآمده و نخست معنا و سپس مثالی آن‌چنان‌که بر زبان‌هاست نه آن‌چنان‌که نوشته می‌شود برای آن آورده شده است و کوشیده‌ام اگر مثل، اصطلاح، عبارت یا جمله‌ای در زبان مردم هست که واژه مورد نظر در آن به‌کار رفته است، نقل شود تا بدین‌سان مثل‌ها و اصطلاح‌های مردم شهر تبریز نیز گردآید و سودش دوچندان گردد. پس‌ از آن نمونه‌ای از واژه‌ها و معناهای آن در فرهنگ‌های گوناگون به‌ویژه برهان قاطع و متن‌های کهن و کتاب‌های مختلف به‌عنوان گواه یاد شده است. سرانجام از ریشه واژه و پیشینه‌ی آن در زبان‌های اوستایی و پارسی باستان و پهلوی سخن رفته است. این واژگان شامل سه‌هزارودویست واژه آذری یا فارسی دری است که همگی، هم‌اکنون در زبان مردم اصیل تبریز به‌کار می‌رود ولی نمی‌توانیم بگوییم که همه لغات این زبان را گردآوری کرده‌ایم، چه‌بسا هزاران واژه دیگر از این‌گونه در میان اهل حرفه و پیشه‌وران و صنعتگران و کشاورزان هست که نویسنده از آن‌ها ناآگاه است و چون کوشش مستقیم و پرس‌وجوهای میدانی با برنامه منظم برای گردآوری آن‌ها انجام نگرفته است، واژه‌های مذکور در این کتاب نیامده است.»

یحیی ذکاء درباره‌ی خود و زادگاهش تبریز می‌نویسد: «تبریز زادگاه من است، خانواده‌ام از بومیان این شهرند، تا آنجا که آگاهی دارم نیاکانم از پانصد سال پیش در این شهر زیسته و در خاک آن خفته‌اند، بخشی از زندگانیم در آن سپری شده است. از آغاز سال‌های جوانی بر آن بوده‌ام که آنجا را خوب بشناسم و از پیدایش و نام و سرگذشت و پیشامدهایش نیک آگاه گردم، در این راه هرچه بیشتر جسته‌ام، بیشتر دلبسته گشته‌ام.»