گروه تاریخ: گزیده‌ای از اخبار منتشر شده در مطبوعات ایران در رابطه با قتل عام ارامنه در سال ۱۹۱۵ در دولت عثمانی را باهم مرور خواهیم کرد.
شماره ۳ عصر جدید (۱۸ سپتامبر ۱۹۱۵)
پروتست (اعتراض) شیخ الاسلام بر ضد قتل ارامنه آتن – این خبر تائید شده است که شیخ الاسلام مخالف قتل ارامنه می باشند و بدین واسطه بعد از پروتست و اعتراض سختی بر ضد این مسئله، استعفا داده است.
شماره ۱۲ عصر جدید (۱۲اکتبر ۱۹۱۵)
کشتار از ارامنه – ولی همه کس از رفتار عثمانی‌ها بر ضد ارامنه متفق است. از قراری که تصور می‌کنند زمامداران امور را قصد این است که ریشه ارامنه را کنده از ۸۰۰،۰۰۰ الی ۱،۰۰۰،۰۰۰ آنها را بقتل رساندند. عیسوی‌ها به قبول آئین اسلام از قتل نجات می یابند ولی فی الوفور تمام اعضاء، اثاثیه، خانواده وی را از زن و خواهر و دختر که بحد رشد رسیده باشند به حباله ازدواج عثمانی‌ها در می‌آورند که نتوانند کیش اسلام را ترک گویند. از قراری که می‌گویند وزیر مختار آمریکا مقیم اسلامبول بتازگی پروتست سختی بر ضد قتل ارامنه کرده و گفته است که این مسئله کشیش‌های آمریکا را تهدید می نماید. تنها جوابی که به این مسئله دادند این بود که روز بعد بیست نفر ارمنی در خیابان‌های اسلامبول بدار آویختند.
شماره ۱۸ عصر جدید (۲۸ اکتبر ۱۹۱۵)
اضمحلال ارامنه – ترجمه مقاله اساسی تیمس [تایمز] لندن مورخه سلخ سپتامبر. مخبر ما از قاره اخبار مفصلی راجع به قتل ارامنه در آسیای صغیر نوشته و برای ما فرستاده است دائره تعرض نسبت به ارامنه بقدری وسعت یافته و چندان قساوت و ظلم همراه آن بوده است که می‌توان گفت در تاریخ خونین شرق نزدیک فقط یک واقعه نظیر آن یافت می شود. آن واقعه که با قتل عام ارامنه اش می‌توان مقایسه کرد در تاریخ بلغار یافت می‌شود. هنگامی که قشون فاتح عثمانی پای خود را برای نخستین دفعه در بالکان گذاردند چنان در انهدام نژاد بلغار پافشاری کردند که اسم بلغار از یاد اروپائیها محو شد. عثمانی‌ها کوشش می‌نمایند که ارامنه را گرفتار همان سرنوشت قساوت کارانه نمایند که در روزگار پیشین بلغار را کردند. علی الظاهر پان ترکیسم قصد دارند که ریشه ارامنه را بکلی کنده بدین ترتیب از این ناحیه خاطر خود را آسوده سازند. قتل عامهای ۱۸۹۴ ، ۱۸۹۶ و ۱۹۰۹ نسبت به آنچه که حالا می کنند خیلی بی اهمیت است. در سال ۱۹۰۹ روسای کمیته اتحاد و ترقی به دول غربی چنین وانمود می‌کردند که آنها در آدانا و در تارسوس و سایر نقاط میلی ندارند و آنها مسئول این وقاحت نیستند لیکن حالا معلوم می شود که اظهارات ارامنه مقرون به صحت و صواب بوده و اعضا کمیته مزبور که دعوی تجدد و اصلاح می کردند باعث قتل عام ۱۹۰۹ ارامنه بوده اند. دو نفر از اشخاصی که در این عصر مستقیماٌ مسئول این سوء اعمال اند انور پاشا و طلعت بیگ می باشند. از جمله مطالبی که قدری خیال شخص را راحت می‌سازد این است که هیچ یک از این دو نفر اصلاٌ ترکی نژاد نیستند و هر دو را مسلمان مصلحتی می‌دانند. علت عداوت انور پاشا با ارامنه این است که آنها در جنگهای قفقاز به قشون روس کمک کردند لیکن چه جای شبه که مبدا جمیع این جرایم و مسئول خون یک میلیون و نیم ارامنه عثمانی آلمانها هستند زیرا که انور و طلعت هیچ یک حکمران اسلامبول نیستند آنها فقط مقهور اراده آلمان می باشند یک کلمه از دربار برلن این قتل و غارت را که نواحی وسیعه آسیای صغیر را شئومت آن بائر و خراب شده است خاتمه می داد قیصر می‌توانست به یک اشاره از قتل ارامنه جلوگیری نماید آیا حالا او مداخله خواهد کرد؟ تصور نمی کنیم.
شماره ۱۶۹ رعد (۴ مه ۱۹۱۶)
اعدام ارامنه در عثمانی – بوکارست ۲۱ آوریل – روزنامه ابوک اشعار می دارد که از منابع موثقه خبر می دهند که عثمانی‌ها از ابتدای جنگ تاکنون متجاوز از ۱،۰۰۰،۰۰۰ ارمنی را قتل عام نموده اند در ضمن ۱۰۰،۰۰۰ نفر هم ارامنه کاتولیک مذهب معدوم شده اند جد و جهد حکومت آمریکا برای جلوگیری از اعمال شنیعه عثمانی‌ها نتیجه حاصل نکرده است.
ایران (۸ مارس ۱۹۲۰)
تلگراف رئیس مذهبی ارامنه از اسلامبول می‌گوید روز نهم فوریه قشون فرانسوی ماراش واقعه در سیلیسی را تخلیه نمود یک روز بعد از آن تاریخ ملیون عثمانی سه هزار نفر ارامنه را مقتول نمودند. فقط ۱۵۰۰ نفر ارمنی فراراٌ باصلاحیه رسیدند در حالی که عده کثیری در عرض راه بواسطه سرما منجمد شدند از بیست هزار نفر ارامنه سابق ماراش شانزده هزار نفر مقتول گردیده اند مخبر جریده تایمس [تایمز] از اسلامبول بیانیه مزبور را نقل نموده و بعلاوه می گوید: میلیون عثمانی سیاست اخراج و نفی بلد نمودن ارامنه را تحدید نموده و عده از دستجات تبعید شده را با همان مظالم و قساوت معمول مقتول ساخته اند.
منبع: کتاب قتل‌عام ارامنه و مطبوعات وقت ایران