گروه گزارش: ﺳﻨﮓﻧﺒﺸﺘﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎﺭﺷﺎ ﺩﺭ ﻧﺰﺩﯾﮑﯽ ﺩﺭﯾﺎﭼﻪ‌ی ﻭﺍﻥ ﺗﺮﮐﯿﻪ، ﺑﺮ ﻓﺮﺍﺯ ﺻﺨﺮﻩﺍﯼ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ۲۰ ﻣﺘﺮﯼ ﺍﺯ ﺳﻄﺢ ﺯﻣﯿﻦ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺰﺩﯾﮑﯽ ﯾﮏ ﻗﻠﻌﻪ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ. ﺍﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﺩﺍﺭﯾﻮﺵ ﺑﺰﺭﮒ ﺁﻣﺎﺩﻩﺳﺎﺯﯼ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﺩﻻﺋﻠﯽ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﺸﺪﻩ ﻭ ﺧﺎﻟﯽ ﺭﻫﺎ ﺷﺪﻩ بود، ﺍﻣﺎ ﺧﺸﺎﯾﺎﺭﺷﺎ ﭘﺴﺮ ﺩﺍﺭﯾﻮﺵ ﺑﺰﺭﮒ، ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺯﻣﺎﻣﺪﺍﺭﯼ ﺧﻮﺩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﯾﺎﺩﮔﺎﺭ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪﺍﺳﺖ. ﺍﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ۲۷ ﺳﻄﺮ ﻭ ۳ ﺳﺘﻮﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺯ ﭼﭗ ﺑﻪ ﺭﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ، ﺍﮐﺪﯼ ﻭ ﻋﯿﻼﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ. ﺍﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ از معدود کتیبه‌های ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﻣﺮﺯﻫﺎﯼ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ.
ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ۱۰۰ ﺳﺎﻝ ﭘﯿﺶ (ﺳﺎﻝ ۱۲۸۶ ﺧﻮﺭﺷﯿﺪﯼ) ﻃﺮﺣﯽ ﺍﺯ ﺭﻭﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﻫﺎﯼ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺍﺯ ﺭﻭﯼ ﺍﯾﻦ ﻃﺮﺡ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎﺭ ﺭﻭﻧﺎﻟﺪ ﮔﺮﺍﺏ ﮐِﻨﺖ (ﺯﺑﺎﻥﺷﻨﺎﺱ) ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۰۸ (ﻣﯿﻼﺩﯼ ) ﺍﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺍﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻫﻤﻪ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺗﺎ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﺗﻼﺵ ﺯﻭﺝ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮﺩ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ، ﺍﺯ ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﺩﻗﯿﻖ ﺍﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﺑﯽﺍﻃﻼﻉ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﯿﭻ ﻋﮑﺴﯽ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﺮﺱ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﺳﺖ. ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﻔﺮ ﺯﻭﺝ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺑﺎﺯﯾﺎﺑﯽ ﻣﻮﺿﻊ ﺩﻗﯿﻖ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﺧﺸﺎﯾﺎﺭﺷﺎ ﺩﺭ ﺩﺭﯾﺎﭼﻪ ﻭﺍﻥ ﻭ ﺗﻬﯿﻪ ﻋﮑﺲ ﻭ ﻓﯿﻠﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﮐﺘﯿﺒﻪ ﺑﻮﺩ.
متن کتیبه:
«ﺧﺪﺍﯼ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺳﺖ ﺍﻫﻮﺭﺍﻣﺰﺩﺍ، ﮐﻪ ﺑﺰﺭﮒﺗﺮﯾﻦ ﺧﺪﺍﯾﺎﻥ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺯﻣﯿﻦ ﺭﺍ ﺁﻓﺮﯾﺪ، ﮐﻪ ﺁﻥ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﻓﺮﯾﺪ، ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺁﻓﺮﯾﺪ، ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻓﺮﯾﺪ، ﮐﻪ ﺧْـﺸَـﯿﺎﺭﺷﺎ (ﺣﺮﻑﻧﻮﺷﺖ: ﺧَـ ﺷَـ ﯾَـ ـﺎ ﺭَ ﺷَـ ـﺎ ) ﺭﺍ ﺷﺎﻩ ﮐﺮﺩ. ﺗﮏِ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺷﺎﻩ (ﻣﺘﻦ ﺍﺻﻠﯽ: ﺍَﺋـﯿـﻮَﻡ ﭘَـﺮﻭﻧـﺎﻡ ﺧْـﺸـﺎﯾَـﺜْـﯾَـﻢ )، ﺗﮏِ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮﻭﺍ. ﻣﻦ ﺧﺸﯿﺎﺭﺷﺎ، ﺷﺎﻩ ﺑﺰﺭﮒ، ﺷﺎﻩ ﺷﺎﻫﺎﻥ، ﺷﺎﻩ ﺳﺮﺯﻣﯿﻦﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ (ﺧْـﺸـﺎﯾَـﺜْـﯿَـﻪ ﺩَﻫْـﯿـﻮﻧـﺎﻡ ﭘَـﺮﻭ ﺯَﻧـﺎﻧـﺎﻡ )، ﺷﺎﻩ ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﺯﻣﯿﻦِ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﺑﺲ ﺩﻭﺭ. ﭘﺴﺮ ﺩﺍﺭﯾﻮﺵ ﺷﺎﻩ، ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ. ﮔﻮﯾﺪ ﺧﺸﯿﺎﺭﺷﺎ ﺷﺎﻩ: ﺩﺍﺭﯾﻮﺵ ﺷﺎﻩ ﮐﻪ ﻣﺮﺍ ﭘﺪﺭ ﺑﻮﺩ، ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺍﻫﻮﺭﺍﻣﺰﺩﺍ ﺑﺴﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦﻫﺎ ﺑﮑﺮﺩ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﮐﻨﺪﻥ (ﮐَـﻨْـﺘَـﻨَـﺌـﯽ ) ﺍﯾﻨﺠﺎ ﺭﺍ ﺑﺪﺍﺩ، ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﭙﺸﺘﻪﺍﯼ ( ﺩﯾـﭙـﯿـﻢ) ﻧﻨﻮﺷﺖ. ﭘﺴﺎﻧﮕﺎﻩ، ﻣﻦ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻧﺒﺸﺘﻦ ﺍﯾﻦ ﻧﭙﺸﺘﻪ ﺭﺍ ﺩﺍﺩﻡ. ﺍﻫﻮﺭﺍﻣﺰﺩﺍ ﺑﭙﺎﯾﺎﺩ ﺑﺎ ﺩﯾﮕﺮ ﺧﺪﺍﯾﺎﻥ (ﺑَـﮕَـﺌـﯿـﺒـﯿـﺶ) ، ﻣﺮﺍ ﻭ ﺷﻬﺮﯾﺎﺭﯼ ﻣﺮﺍ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﮐﺮﺩﻩﺍﻡ »
ﺩﻭﺭﻩ؛ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎﻥ / ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺳﺎﺧﺖ ؛ ۴۸۵ – ۴۶۵ ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﻼﺩ (ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺯﻣﺎﻣﺪﺍﺭﯼ ﺧﺸﺎﯾﺎﺭﺷﺎ) / ﻣﺤﻞ ﺍﮐﺘﺸﺎﻑ؛ ﻧﺰﺩﯾﮑﯽ ﺩﺭﯾﺎﭼﻪ ﻭﺍﻥ ﺗﺮﮐﯿﻪ/ ﮐﺎﺷﻒ؛ ﺯﻭﺝ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮﺩ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ، ﺧﺎﻧﻢ ﻭ ﺁﻗﺎﯼ ﻗﯿﺪﯼ/ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﮐﺸﻒ ؛ ۱۲۸۶ شمسی/ ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﯼ؛ ﺩﺭ ﺻﺨﺮﻩﺍﯼ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻭﺍﻥ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺳﺖ / ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ؛ ﯾﺎﺩﺑﻮﺩ ﻭ ﺛﺒﺖ / ﺗﺎﺭﯾﺦ رونمایی؛ ۱۳۸۶ / ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ؛ ۲۷ ﺳﻄﺮ ﻭ ۳ ﺳﺘﻮﻥ / ﻭﯾﮋﮔﯽ ﺑﺎﺭﺯ ﮐﺘﯿﺒﻪ ؛ ﺍﺯ ﭼﭗ ﺑﻪ ﺭﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ، ﺍﮐﺪﯼ ﻭ ﻋﯿﻼﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﺳﺖ.