گروه فرهنگ و ادب/ بهرام حسین‏ زاده: جمال الدین ابو محمد الیاس نظامی گنجه‌ای از اساتید بزرگ در داستان سرایی و از سرآمدان شعر و ادب ایران زمین محسوب می‌شود. نظامی با اتابکان آذربایجان و پادشاهان محلی شروان در ارتباط بوده است و در منظومه‌های خود به آنان اشاره می‌کند. وی علاوه بر پنج گنج یا خمسه (مخزن الاسرار – خسرو و شیرین – لیلی و مجنون – هفت پیکر – اسکندر نامه) دیوانی از قصیده‌ها و غزلها دارد که اکنون تنها بخشی از آن باقی مانده است. با اینکه حماسه سرایی و شعر پارسی پیش از او پایه‌گذاری شده بود ولی پس از فردوسی، نظامی توانست این سبک را به حد اعلایی برساند و ستون‌های ادبیات پارسی را مستحکم نماید. وی در انتخاب الفاظ، اختراع معانی، تشبیهات، توصیف حال بزرگان در تاریخ ایران کم نظیر است.

  نظامی حکیمی بزرگ و فرزانه از دیار ایران زمین بود که در سال ۶۱۴ هجری به درود حیات گفت و در شهر محل تولد خود (گنجه) به خاک سپرده شد. امروزه برخی قوم گرایان که خود را جدای از مردمان نیک سرشت آذربایجان می‌دانند در تلاش‌های کودکانه‌ای هستند که شخصیت ادبی و فرهنگی این بزرگمرد ایرانی را تحریف کنند. ولی کاری بس بیهوده است که راه به جایی نخواهند برد.

نظامی در ستایش کشورش ایران چنین می سراید:

همه عالم تن است و ایران دل / نیست گوینده زین قیاس خجل

چونکه ایران دلِ زمین باشد / دل ز تن به بود، یقین باشد

و یا:

میانگیز فتنه، میافروز کین / خرابی میاور در ایران زمین

تو را ملکی آسوده بی داغ و رنج / مکن ناسپاسی در آن مال و گنج

نظامی در منظومه خسرو و شیرین نیز مرزهای ایران را یاد می کند:

شکارستان او آبخازا و دربند / شبیخونش به خوارزم و سمرقند

تجزیه‏ طلبی و نظامی گنجوی

از زمانی که اردوگاه سوسیالیستی فرو ریخت، افراد بسیاری که سابقاً هوادار آن تئوری بودند، از راهِ پیشین دست شسته و راه قوم گرایی افراطی را در پیش گرفتند. به یکباره موضوعی به نام «ستم ملی به اقوام» آفریده شد و جاعلین و دروغگویان فراوانی برای مقاصد خویش به دست بردن و تقلب در ادبیات و تاریخ ایران پرداختند.

برای هر هدف سیاسی لازم است که تئوری مورد نیاز این امر نیز به وجود آید، در راستای تمایلات قوم گرایانه نیز، باید تاریخ و ادبیاتی همسو نیز خلق گردد. بر همین اساس این عده تلاش نموده‌اند تا مشاهیر و مفاخر فرهنگی آذربایجان را حتی پیش از ورود ترکان به آذربایجان، ترک معرفی کنند. خلاصه تا آنجا پیش می‏روند که شاعرانی مانند «نظامی گنجوی» را ترک نژاد و ترک زبان اعلام می‏کنند. «حسین محمدزاده صدیق» در مقدمه‌ی «دیوان لغات الترک محمود کاشغری» از قول نظامی بیتی را نقل می‏کند:

پدر بر پدر مر مرا ترک بود / به فرزانگی هر یکی گرگ بود

و نشانی و نام اثری که این بیت از آن نقل شده را نمی‏دهد. پس از جستجوی فراوان در آثار نظامی و نیافتن این بیت در میان آثار منتشر شده‌ی او؛ دوستی که تماسی با آقای محمدزاده صدیق داشت از وی درباره‌ی منبع این بیت سوال کرد که ایشان در پاسخ فرمودند: «این بیت را خانمی در یکی از نسخ خطی کتابخانه‏‌ای از کتابخانه‏ های ترکیه دیده‏ است.» و به همین دلیل در آثار چاپ‏ شده نمی‏توان آن را یافت؛ به این می‏گویند سنگ‏قلاب کردنِ ادبی! البته هدف روشن است که به افسانه های گرگ خاکستری بازمی‌گردد. چه راهِ دیگری برای دریافتِ صحت و سقمِ انتساب این بیت به نظامی باقی می‏ماند بجز رجوع به خود این بیت؛

۱- که مثلا باید جستجو کرد و دید آیا در جای دیگری از آثار نظامی نیز به موضوع ترک بودن پدرش اشاره کرده است؟ نتیجه‌ی جستجو منفی‏ است. چون در هیج جای دیگری از آثار نظامی به این موضوع که پدر و پدرانش ترک بوده‏‌اند اشاره‏‌ای نشده است.

۲- آیا مثلاً از ترکیبات «پدر بر پدر» یا «مر مرا» در آثار نظامی استفاده شده است؟ باز هم پاسخ کاملاً منفی‏ است. هیچکدام ازین دو ترکیب را در آثار نظامی نمی‏توان یافت. حتی واژه ی «مر» که در ادبیات کلاسیک ما کاربرد فراوانی دارد در آثار نظامی تنها در یک مورد بکار رفته است در کتاب خسرو و شیرین؛ بخشِ طلب کردن طغرل شاه، حکیم نظامی را:

فرو خواندم مر آن فرمان به فرهنگ / کلیدم ز آهن آمد، آهن از سنگ

و ترکیب «پدر بر پدر» نیز اگر چه در اثری مانند شاهنامه پر کاربرد است:

پدر بر پدر شاه ایران تویی / گزین سواران و شیران تویی

اما در نزد نظامی کاربردی نداشته است.