گروه فرهنگ و ادب: زهتابی در کتاب تاریخ دیرین ترکان باستان مدعی است که «سومری‌های التصاقی زبان» همان نوادگان ابتدایی ترکان ایران هستند و این دیدگاه را بر اساس فرضیه زبان التصاقی آنها و التصاقی بودن زبان ترکی مطرح می‌کند. اما این فرضیه چقدر با واقعیات امروز و یافته‌های علمی امروزی مطابقت دارد؟ مطلب حاضر تلاش دارد تا به این ادعا پاسخ دهد:

سومریان مردمانی متعلق به دوره‌ی مس سنگی

 سومری‌ها یکی از باستانی‌ترین تمدن‌ها و تاریخی‌ترین مناطق جنوب میانرودان در دوره مس‌سنگی و اوایل دوره مفرغ بودند. پروفسور یوریس زارینش بر این باور است که سومریان پیش از آنکه در پایان عصر یخبندان دچار سیل شوند در منطقه‌ای در شرق شبه‌جزیره عربستان کنار خلیج فارس امروزی می‌زیسته‌اند. در طول هزاره سوم پیش از میلاد نوعی همزیستی نزدیک بین سومریان، که زبانی تک‌خانواده داشتند، و اکدی‌های سامی‌زبان ایجاد شد که منجر به دوزبانی شدن وسیع در این ناحیه گردید. سومریان در حدود سال ۲۲۷۰ پیش از میلاد توسط شاهان سامی‌زبان امپراتوری اکد مغلوب شدند اما زبان آن‌ها به عنوان زبانی مقدس ادامه حیات داد.

اطلاعات دقیقی درباره نژاد سومریان وجود ندارد

 سومری ها خود باور داشتند که از جایی دیگر به کنار فرات آمده‌اند. اما درباره نژاد، زمان و مکان مهاجرت آنها اطلاعات دقیقی در دست نیست. به‌طور نظری این مردم پیشاتاریخی را امروزه با نام‌هایی چون «پیشافراتی» یا«عبیدی» می‌شناسند و احتمال می‌دهند که آن‌ها از فرهنگ سامّرا مربوط به میانرودان شمالی (آشور) آمده باشند. این دیدگاه را سومرشناسان متعددی از جمله؛ چارل کیت در کتاب؛ «خاور نزدیک: باستان شناسی در گهواره تمدن»، نانسی کلینوسکی در کتاب؛ «شهرها، تغییر و تعارض: اقتصاد سیاسی زندگی شهری» و یان شاو به همراه رابرت جیمسون مشترکاً در کتاب؛ «فرهنگ لغت باستان شناسی» مطرح می کنند. البته این احتمال نیز هست که آنها از سمت ایران با قایق از خلیج فارس عبور کرده باشند. یکی از دلایلی که این نظریه را تأیید می کند این است که اولین شهرهایشان را نزدیک خلیج فارس بنا کردند گرچه بعدها این شهرها به سمت شمال عراق کنونی گسترش یافت. اما بسیاری هم می‌گویند که آنها بومی سرزمین عراق بوده‌اند. به این ترتیب اطلاعات دقیقی درباره نژاد این مردمان وجود ندارد.

سومریان زبانی تک‌خانواده داشتند

داستان زبان سومری ها داستان عجیبی است. در ابتدا فرضیه ای مطرح شد که می گفت سومری زبانی پیوندی و التصاقی است. و از همان زمان، موضوع وابستگی زبان سومری به طیف گسترده‌ای از زبان‌های پیوندی و غیرپیوندی دیگر بسیار بحث‌برانگیز شد؛ ولی در نهایت با تلاش سومرشناسان متعدد پذیرفته شد که سومری‌ها زبانی جدا از دیگر زبان‌ها داشته‌اند. و قریب به اتفاق سومرشناسان زبان این مردمان با تمدن کهن را “تک خانواده” دانسته و می‌گویند که زبان سومری با هیچ زبان زنده و مرده دنیا همریشگی ندارد.

 پیتر میچولوسکی، زبان شناس معروف اروپایی، در دایره المعارف کمبریج ذیل زبان‌های باستانی جهان در صفحات ۱۹-۵۹ می‌نویسد که سومری، به‌عنوان کهن‌ترین زبان نوشتاری، اعتبار ویژه‌ای دارد و به همین دلیل گاهی یک پیش‌زمینه ناسیونالیستی و لذت اثبات، سعی دارد تا ادعای کشف این زبان و انتصاب آن به یکی از زبان‌های فعلی را مطرح کند که به‌دلیل اثبات‌ناپذیری، تقریباً در میان زبان‌شناسان هیچ پشتوانه‌ای ندارد.

سومریان بت پرست بودند

باستان شناسان بر این باورند که سومریان بت پرست بوده‌اند و مانند ایلامیان، هوری‌ها، کاسی‌ها، اورارتوها و… بت‌هایی مخصوص برای هر کدام از شهرهای خود داشتند. البته ذکر این نکته لازم است که بت‌پرستی سومریان با نوع بت پرستی اکدیان و آشوریان فرق اساسی داشته است.

زبان سومری هیچ قرابتی با زبان ترکی ندارد!

محمد تقی زهتابی در کتابی با عنوان تاریخ ترکان ایران می‌نویسد که سومریان از اعقاب ترکان ایرانی بوده‌اند و تنها دلیلی که برای این ادعای غیر علمی می‌آورد التصاقی بودن زبان سومریان و ترکی است. در این ارتباط باید گفت که سومری ها یکی از قدیمی ترین تمدن های تاریخی در منطقه بین النهرین بودند که بر اساس روایت تاریخی معتبر ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد به این سرزمین رسیده و از ۴۵۰۰ سال قبل از میلاد اقدام به پدیدآوردن تمدنی عظیم کرده‌اند. آنها جزو اولین تمدن‌های بشری بودند که زبان مخصوص به خود داشتند. زبانی که امروزه به کوشش سومرشناسان تا حدود زیادی برای ما شناخته شده است؛ زبانی تک خانواده که به باور آنان هیچ قرابت و ریشه مشترکی با هیچ کدام از زبان‌های امروزی دنیا از جمله ترکی ندارد. و در نهایت افرادی که پیرو بی چون و چرای این ادعای غیر علمی زهتابی هستند باید پاسخ دهند که اگر بتوان به صرف التصاقی بودن زبان، میان سومری‌ها و ترکان پیوند برقرار کرد، پس باید بتوان بین بومیان آفریقایی، سرخ‌پوستان آمریکای لاتین، ژاپنی ها و… که التصاقی زبان هستند با ترکان التصاقی زبان هم ارتباط ژنتیکی مشترک پیدا کرد؟!