گروه فرهنگ و ادب: از نظر برخی پژوهشگران، دوره‌ی حکومت سلجوقی‌ها از تاثیرگذارترین دوره‌ها در منطقه‌ی آذربایجان است به‌طوری‌که تغییر زبان مردم این ناحیه را به این دوره منسوب کرده‌اند. پرسش و پاسخی با نویسنده‌ی کتاب «آذربایجان در دوره‌ی سلجوقیان» انجام شده که طی آن نویسنده‌ی کتاب با تکیه بر کار علمی و پژوهشی، این مساله مهم را رد می‌کند. نویسنده‌ی کتاب معتقد است که مهم‌ترین شهرهای دوره سلجوقی اصفهان، بغداد و نیشابور (پایتخت سلجوقیان) بودند و آذربایجان از دورترین نقاط ایران به‌شمار می‌رفت که به دلیل کوهستانی بودن منطقه، راه‌های ورود به آن نیز دشوار بوده است. از سوی دیگر در این دوره آذربایجان به مرکز ادبیات فارسی تبدیل شده و این مساله با تغییر زبان در این منطقه به هیچ وجه سازگار نیست. شعرای بزرگی چون خاقانی، نظامی و… همزمان با حکومت سلجوقیان در منطقه‌ی آذربایجان و اران سکونت داشتند.

   چندی قبل نویسنده‌ی کتاب، امیر سمیعیان، به چند پرسش و پاسخ که توسط منتقدان کتاب نوشته شده بود پاسخ دادند که در جهت شفاف سازی برخی مباحث تاریخی، یافته های این محقق آورده می شود.

پیدا شدن آثار باستانی در آناتولی ربطی به ترکیه فعلی ندارد!

 پرسش: در مقدمه کتاب از هجوم سلجوقیان به ایران گفته شده است، آیا سند و مدرکی برای ثابت کردن مرزهای جغرافیای سیاسی ایران و مرز های استانی ایران، در آن دوره وجود دارد؟

   پاسخ: منابع و نقشه‌های متعدد از گذشته، به خوبی مرزهای گذشته ایران را مشخص می کند. مرزهای سیاسی از گذشته‌های دور بسیار وسیع‌تر از امروزه بوده است حدود استان ها نیز دچار تغییراتی شده و وضعیت امروزی نباید ملاک قضاوت درباره گذشته قرار گیرد. کسانی که با تاریخ آشنا نیستند دچار این مشکل هستند. به عنوان نمونه در گذشته کشوری به نام عراق وجود نداشته و برخی شاید برای آن پیشینه‌ای طولانی متصور شوند. آثار تاریخی که امروزه در کشورهای جدید پیدا می شوند قربانی این مسئله هستند در حالی که پیدا شدن فلان آثار باستانی از صدها و هزاران سال پیش در کشوری مانند ترکیه که ۱۰۰ سال سابقه دارد و تازه اگر عثمانی را هم روی آن بگذاریم می شود ۴۰۰ سال ربطی به ترکیه فعلی ندارد و مربوط به ایرانی ها و آشور و هیتی و… است. مشکل کلی نقشه های امروزی تاریخی ما این است که با این که تاریخی هستند، تاریخ را خوب نشان نمی دهند چون این نقشه ها عمدتا سیاسی هستند. نقشه های سیاسی بر اساس قلمرو حکومت ها هستند و هیچ وقت نشان دهنده وسعت جمعیت و فرهنگ و تمدن نیستند. امروزه ایرانی وقتی نقشه ی ایران دوره ی صفویه را با آن وسعتش می بیند احساس می کند سمرقند در آن دوره جزو ایران نبوده! مشکل از نقشه است چون این، نقشه ی قلمرو حکومت صفویه در ایران است نه ایران فرهنگی در آن دوره.

عراق هیچ گاه یک کشور نبوده بلکه جزئی از خاک ایران بود

   پرسش: در ابتدای صفحه ۵۷ کتاب از غزها با بدی یاد شده است، آیا این موضع بازنویسی از یک نوشته تاریخی است؟ آیا در این موضع علم تاریخ نویسی رعایت شده یا رگه هایی از شوونیسم در آن است؟ لازم به ذکر است تا ۷۰ سال پیش عراق به مناطق مرکزی ایران گفته می شد و تا یک قرن پیش کشور و یا سرزمینی به نام عراق در کشور امروزی عراق شناخته نبود و وجود نداشت. آیا منظور از غزان عراقی در این صفحه، غزهای استان های زنجان و قزوین و مرکزی امروز ایران بوده است؟

   پاسخ: هیچ دیدگاه شووینیستی در کار نیست و تنها بازنویسی تاریخ است. بله در کتاب موقعی که از غزان عراقی صحبت می‌شود منظور عراق عجم یا همان جبال و به عبارتی مرکز ایران است. عراق عرب تا تاریخی که شما می‌فرمایید هیچ گاه یک کشور نبوده بلکه جزئی از خاک ایران بوده و خواننده هم نباید با شنیدن نام عراق در گذشته، قلمرو امروزی کشور عراق که مرزهایش استعمار ساخته است را به ذهن بیاورد مثلا در گذشته شمال عراق خود منطقه‌ای به نام جزیره بوده و این اقلیم کردستان هم نامی من درآوردی و نوعی دزدی فرهنگی است چون نام کردستان، خاص کردستان ایران است.

آذربایجان در زمان سلجوقیان یکی از مهمترین مراکز شعر و ادب فارسی بود

پرسش: زبان مردم آذربایجان اگر در دوره‌ی سلجوقیان تغییر نکرده ، پس چه دوره ای باعث تغییر زبان آذربایجان بوده است؟

پاسخ: آذربایجان در دوره‌ی سلجوقیان یکی از نقاط دور نسبت به مرکز ایران بود. مراکز مهمی چون نیشابور، اصفهان و بغداد بیشتر مورد هجوم و حکومت سلجوقیان قرار داشت. به خصوص این که آذربایجان در زمان سلجوقیان یکی از مهمترین مراکز شعر و ادب فارسی بود و دلیل آن هم حضور شعرای بسیاری در این سرزمین است که به عنوان نمونه می توان از دو شاعر بزرگ پارسی گوی، خاقانی شروانی و نظامی گنجوی، نام برد. اما بر اساس یافته های این کتاب زمان حضور مغولان در آذربایجان که چندین دهه هم مراغه را به عنوان پایتخت خود برگزیده بودند و بعدها و در دوران حکومت صفویان که شاکله سپاهیان و نیروهای نظامی آنها را ترکان قزلباش تشکیل می دادند، دگرگشت زبان آذربایجان به ترکی انجام شده است.