گروه گزارش/ میر محمد حسینی:بخش اول: این روزها در ایران و خصوصا ناحیه آذربایجان، وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه در صدر اخبار است و نگرانی و پیگیری همه‌ی مردم ایران برای رفع این چالش زیست محیطی، ضمن اینکه عزم مسئولین برای «احیای دریاچه ارومیه» را جزم تر کرده، همچنین باعث یورش فرصت طلبان برای تغذیه از این زخم کهنه نیز شده است.

اگر دقایقی را در صفحات اجتماعی در پی اطلاع از وضعیت فعلی، آینده و دیگر مسائل پیرامونی مربوط به بحران مذکور سپری کنیم، با حجم وسیعی از داده های معتبر و نامعتبر، تحلیل‌ها و تبیین ها و حتی تجویزات درست و غلطِ، زیادی مواجه خواهیم بود که جز سردرگمی در پی نخواهد داشت.

به همین سبب و برای کاستن از آشفتگی مذکور، بر آن شدیم تا خلاصه از واقعیات این بحران، امکان یا عدم امکان رفع آن، و موارد دیگری در این خصوص را در یاداشتی چند بخشی تقدیم حضور مخاطبان بنماییم. انشاءاله بارش رحمت الهی و تلاش مسئولین امر و همکاری مردم باعث شود این نگین فیروزه ای ایران زمین احیا و بر سر سرفراز میهن دوباره بدرخشد.

یک ملاحظه‌ی مهم:

قبل از هر بحثی نکته‌ی مهمی که در خصوص بحران دریاچه‌ی ارومیه باید نسبت به آن حساس شد، روایت سازی‌های بحران آفرین در خصوص آن است. این روایت‌سازی‌های نادرست و به هم زننده‌ی امنیت روانی مردم کارگزاران ریز و درشتی دارد که«پان ترکیسم» فعال ترین آنها می باشد. این جریان با ارائه تصوری نادرست در خصوص علل این بحران زیست محیطی و بی آنکه بخواهد دریاچه ارومیه احیا شود، صرفا به دنبال نفرت پراکنی است و شاید بتوان گفت سالهاست آرزوی مرگ نگین ایران را دارند. بلکه بتوانند با مستمسک قرار دادن آن گزاره های تجزیه طلبانه‌ی خود را چون ویروسی منحوس در جامعه گسترش دهند. و الّا اگر این افراد نگران زیست بوم آذربایجان هستند چرا نسبت به جنگ آبی ترکیه علیه کشورهای منطقه خصوصاً ایران و بخصوص آنجا که به آذربایجان مربوط می شود ساکت اند؟!

آیا ریزگردهایی که چند سال است منطقه‌ی ما را نیز درگیر کرده به سبب پروژه گاپ ترکیه نیست؟!

آیا پروژه‌ی داپ ترکیه ارس را نشانه نرفته است؟! و کشاورزی آذربایجان در معرض از بین رفتن نیست!؟

چرا نسبت به انحراف سرشاخه های ارس توسط باکو اظهار نظر نمی کنند؟!

چرا نمی گویند که دولت باکو مانع استفاده از ارس برای آب شرب تبریز و  احیای دریاچه ارومیه است؟!

پس درد آنها به قول ضرب المثل ترکی «زمی دردی، عمی دردی یوخ» می‌باشد.

اینکه برخی سیاسیون داخلی نیز در این خصوص به دنبال گرفتن ماهی از آب گل آلوداند نیز بحث امروز و دیروز نیست و چنین زالو صفتانی همیشه و در همه جا به نفع خود منافع و مصالح ملی را به بازی می گیرند و حقوق ملت را پامال می کنند. مانند کسانی که مسئولیتی در ستاد احیا داشته اند و امروز معلوم نیست طلب کار چه‌اند؟!

از دیگرکارگزاران این مسئله، به کشور ترکیه نیز می توان اشاره کرد که سعی می کند با سیاسی و امنیتی کردن بی آبی دریاچه ارومیه، افکار عمومی مردم آذربایجان و ملت ایران را از پروژه های آبی خود که صدمات جبران ناپذیری را به زیست بوم آذربایجان وارد خواهد آورد منحرف کند.

و اما دریاچه‌ی ارومیه:

دریاچه‌ی ارومیه بزرگترین دریاچه‌ی آب شور خاورمیانه و ششمین دریاچه‌ی بزرگ آب شور دنیا به شمار می‌آید که در شمال غرب ایران واقع شده است. این دریاچه به عنوان یک جاذبه‌ی طبیعی و مهم در ایران همواره پذیرای شمار زیادی از گردشگران بوده که برای لذت بردن از زیبایی منحصر به فرد این جاذبه طبیعی و بهره بردن از خواص درمانی آن به این خطه تاریخی سفر می‌کنند.

دریاچه‌ی ارومیه بزرگ‌ترین آبگیر دایمی در آسیای غربی حوضه آبریزی به مساحت، ۵۱٬۸۷۶ کیلومتر مربع  را داراست که بیش از ۳٪ مساحت کل ایران را تشکیل می‌دهد. این حوضه توسط ۶۰ رودخانه تغذیه می‌شود که ۲۱ رودخانه از آن‌ها دایمی یا فصلی و ۳۹ رودخانه دوره‌ای هستند. از این میان، زرینه رود، سیمینه رود و آجی چای ورودی‌های اصلی دریاچه ارومیه هستند. حوضه آبریز دریاچه ارومیه، یکی از کانون‌های فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران است.

دریاچه ارومیه ضمن اهمیت زیست محیطی از نظر تاریخی و فرهنگی نیز اهمیت زیادی دارد و به هویت و فرهنگ ملت ایران و خصوصا مردم آذربایجان گره خورده است. تاریخ این دریاچه به عهد باستان می رسد و چیچست کهن ترین نام انتسابی به آن می باشد. شواهد مندرج در اوستا چیچست را دریایی ژرف، پهناور و دارای آب های خروشان و گرم توصیف می کند. شاه اساطیر، کیخسرو، بر ساحل این دریاچه برای ایزدبانوی مشهور آب ها، آناهیتا، و همچنین برای ایزد محافظ رمه و گله، درواسپ، قربانی‌هایی کرد تا بتواند بر افراسیاب تورانی پیروز گردد. این ایزدان نیز او را یاری دادند تا به آرزویش رسید.^(۱)
این اسطوره بعدها، در دوره‌ی هخامنشیان و سپس ساسانیان، دستمایه تدوین افسانه های زیادی شد و تاسیس آتشکده آذرگشنسب بر ساحل این دریاچه، برکندن بتکده های موجود در ساحل آن، از جمله این ابداعات متاخر است. در متون پهلوی، چیچست را با دریاچه ارومیه یکی دانستند و این اسطوره های نسبتا متاخر را بدان نسبت دادند.^(۲)

 ادامه دارد…

پی نوشت‌ها:

۱- قلیزاده، خسرو. پیوند اسطوره چیچست و دریاچه ارومیه مجله مطالعات ایرانی، پیاپی ۲۳ (بهار و تابستان ۱۳۹۲)

۲- قلیزاده، خسرو. پیوند اسطوره چیچست و دریاچه ارومیه مجله مطالعات ایرانی، پیاپی ۲۳ (بهار و تابستان ۱۳۹۲)