گروه سیاست: موسسه چتم هاوس در یادداشت خود به‌قلم «لارنس برورز» نوشت: پس از یک وقفه چند ماهه، مذاکرات ارمنستان و جمهوری آذربایجان در ماه می از سر گرفته شد و نشست‌های فشرده‌ای در واشنگتن، بروکسل، کیشینو و مسکو برگزار شد که نشان می‌دهد دیگر توافق بر سر عادی‌سازی روابط بین دو کشور امکان‌پذیر است.

اکنون تعداد زیادی از مسائل مختلف در سطح بین دولتی وجود دارد که توافق نهایی در مورد آن‌ها در دستور کار است. مانند تعیین حدود مرزها، حل‌وفصل مسائل بشردوستانه و دستور کار شیوه اتصالات دو کشور؛ بسیاری از ناظران این توافق را فرصتی تاریخی می‌دانند که در نهایت بعد از ۳۵ سال منازعه بین ارمنستان و آذربایجان شکل گرفت. برای اولین بار پس از سال‌ها، در چارچوبی که بازدارندگی ارمنستان و ظرفیت مقاومت آن درهم‌شکسته است، آذربایجان برای یک نتیجه از طریق مذاکره فشار می‌آورد. پاشینیان بارها اعلام کرده است که ارمنستان آماده به رسمیت شناختن تمامیت ارضی آذربایجان، از جمله منطقه خودمختار قره‌باغ کوهستانی است که در قلب این مناقشه قرار دارد.

اما وزارت دفاع جمهوری آذربایجان هفته گذشته در بیانیه‌ای اعلام کرد که نظامیان ارمنستان در منطقه استحفاظی صلح‌بانان روس به سمت مواضع ارتش واقع در «آغدام» تیراندازی کردند. در این بیانیه آمده است که ارتش جمهوری آذربایجان پاسخ مناسبی به نیروهای ارمنستان داد و تلاش آن‌ها برای ساخت مواضع استحکامی را غیر ممکن کرد.

علیرغم ادامه مذاکرات توافقنامه صلح بین باکو و ایروان، تنش‌ها بین این دو کشور همسایه در ماه‌های اخیر به ویژه بابت مسیر مهم لاچین تشدید شده است. در عرصه دیپلماتیک نیز واشنگتن از پنجشنبه گذشته میزبان وزرای خارجه جمهوری آذربایجان و ارمنستان بود. «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا بعد از مذاکرات وزرای خارجه ارمنستان و جمهوری آذربایجان ، از شفافیت دو طرف برای رسیدن به توافق صلح پایدار قدردانی کرد.

به دنبال این ادعا، وزارت دفاع ارمنستان به سرعت واکنش نشان داد. به گزارش خبرگزاری «نیوز آرمنیا» وزارت دفاع ارمنستان اعلام کرد که بیانیه باکو با واقعیت مطابقت ندارد و کذب محض است.

ارمنستان و جمهوری آذربایجان تاکنون ۲ بار باهم جنگیده‌اند. این دو کشور همسایه بابت نقطه صفر مرزی باهم اختلاف دارند. آخرین جنگ بین باکو و ایروان با وساطت روسیه و استقرار صلح‌بانان این کشور در نقاط مرزی خاتمه یافت، اما دو طرف کماکان در خطوط مرزی علیه مواضع هم تیراندازی می‌کنند.

هدف نهایی آذربایجان فقط قره‌باغ نیست

ژانا واردانیان، کارشناس مسائل قفقاز در گفت‌وگو با «آذرپژوه» در مورد مذاکرات اخیر باکو و ایروان اظهار داشت: در واقع بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان هنوز هیچ توافقی حاصل نشده است. پس از دیدار واشنگتن طرفین اعلام کرده‌اند که در مورد برخی مفاد پیش‌نویس «توافقنامه صلح و برقراری روابط بین دولتی » به توافق رسیده‌اند، که این به معنی توافق نهایی نیست. هنوز مسائل اساسی وجود دارد؛ از جمله مسئله آرتساخ (قره باغ) و مسئله تعیین مرزها که بر سر آن دو کشور اختلاف نظر دارند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا بوی صلح از قفقاز می‌آید اظهار داشت: خیر، بر عکس در قفقاز بوی جنگ می‌آید، چون باکو همیشه آتش‌بس را نقض و به سمت آرتساخ و مرزهای ارمنستان شلیک می‌کند. در نتیجه آخرین حمله پهپادی و توپخانه‌ای که چند روز گذشته اتفاق افتاد در آرتساخ ۴ سرباز ارمنی کشته شدند. باکو همچنان به خرید تسلیحات از اسرائیل ادامه می‌دهد و با ترکیه هم رزمایش‌ها برگزار می‌کند، که این فقط به معنی آماده شدن برای جنگ است.

وی افزود: همچنین بیش از نیم سال است که باکو گذرگاه لاچین، که تنها راه ارتباطی ارمنستان و آرتساخ است، را بسته و حتی اجازه انتقال کالاهای بشردوستانه نمی‌دهد. این اقدامات آذربایجان خلاف بیانیه آتش‌بس ۹ نوامبر و قوانین بین‌المللی هستند و در این شرایط نمی‌توان درباره صلح صحبت کرد. حتی اگر توافق صلح امضاء شود هیچ ضمانتی وجود ندارد که باکو به این توافق پایبند خواهد بود و جنگ را آغاز نخواهد کرد، چون هدف نهایی آذربایجان فقط قره‌باغ نیست و فراتر از آن است. 

  این کارشناس ارمنی تصریح کرد: توافق عادلانه این است که شناسایی حق تعیین سرنوشت مردم آرتساخ اجرا شود، چون آرتساخ آینده‌ای در حاکمیت جمهوری آذربایجان ندارد. همچنین، باکو باید به مرزهای ارمنستان احترام بگذارد، از ایده کریدور جعلی دست بکشد و آذربایجان همچنان باید اسیران ارمنی را آزاد کند.

واردانیان در مورد احیای چارچوب ۳+۳ با حضور روسیه، ایران و ترکیه به علاوه ارمنستان، آذربایجان و گرجستان اظهار کرد: به نظر می‌رسد که باکو و آنکارا تمایل ندارند که چارچوب ۳+۳ احیا شود چون این دو کشور نمی‌خواهند که ایران در تحولات قفقاز نقش‌آفرینی بیشتری داشته باشد. همچنین، گرجستان هم به علت اختلافاتی که با روسیه دارد تمایل شرکت در این چارچوب را ندارد.

واردانیان متذکر شد: الان مردم آرتساخ دچار فاجعه انسانی هستند و در شرایط بدون گاز و کمبود برق، غذا و دارو زندگی می‌کنند و این بار دیگر ثابت می‌کند که مردم آرتساخ آینده‌ای در تحت حاکمیت باکو ندارند. باکو خود قره‌باغی می‌خواهد که بدون ارامنه باشد و شرایطی ایجاد می‌کند که ارامنه منطقه را که در آنجا هزاران سال زندگی می‌کنند ترک کرده و در غیر این صورت باکو با نسل کشی تهدید می‌کند.

وی افزود: از این لحاظ شناسایی حق تعیین سرنوشت مردم آرتساخ باید محور اصلی حل مناقشه باشد. امنیت مردم آرتساخ باید از ضمانت بین‌المللی برخوردار و قره‌باغ باید با ارمنستان راه ارتباط زمینی مستمر، بدون موانع داشته باشد.