گروه سیاست: در پی بحران آفرینی دیپلماتیکی دولت باکو علیه ایران که با حمله‌‌ی غیرتروریستی به سفارت باکو در تهران به اوج خود رسید، دولت علیف اقدام به اخراج چند دیپلمات ایرانی کرد. در آن دوره افکار عمومی انتظار داشتند تا تهران نیز طی اقدامی متناسب به این رفتار غیر دوستانه باکو پاسخ دهد. اکنون بعد از گذشت چند هفته از آن رویداد، رسانه ها از پاسخ متقابل تهران به باکو خبر داده و می‌گویند که در همان زمان چهار دیپلمات باکو از تهران و تبریز اخراج شده اند.

برهان حشمتی، تحلیل‌گر مسائل آذربایجان، در پاسخ به این سوال که در روزهای گذشته خبری مبنی بر اخراج چهار دیپلمات جمهوری آذربایجان از ایران منتشر شد. تحلیل شما این اتفاق چیست و آیا با این اتفاقا همچنان می توان امیدی نسبت به ترمیم روابط داشت، گفت:  همان‌طور که شما اشاره کردید اخراج چهار دیپلمات جمهوری آذربایجان یک ماه پیش اتفاق افتاده و این موضوع در پاسخ به حرکت آذربایجان درباره اخراج ۴ تن از دیپلمات‌های ایرانی از باکو به صورت عمل متقابل انجام شده است.

چهار دیپلمات باکو فعالیت‌های غیردیپلماتیک داشتند

وی افزود: البته این حرکت به معنای اینکه ۴ دیپلمات ایرانی که اخراج شدند فعالیت سوئی داشتند، نیست و جمهوری اسلامی ایران از قبل هم می‌دانست که این افراد یعنی چهار دیپلمات جمهوری آذربایجان فعالیت‌های سوء‌ و غیردیپلماتیک دارند. ولی به علت شرایط خاصی که برای جمهوری آذربایجان در سیاست خارجی ایران قائل هستیم، از خیلی فعالیت‌های مخرب دیپلمات های این کشور که تحریک به قومیت‌گرایی در ایران می‌کردند، معمولا چشم‌پوشی می‌کردیم و اقدامی در مورد آنان صورت نمی‌گرفت. اما جمهوری آذربایجان بنا به سفارشی که از رژیم‌‌صهیونیستی گرفته بود و می‌خواست تنش با ایران را به اوج برساند، ۴ نفر از دیپلمات‌های ایران را اخراج کرد، متقابلا هم ایران چنین عملی انجام داد.

حشمتی تصریح کرد: ایران آن زمان این خبر را رسانه‌ای نکرد تا تنش در روابط دو کشور را علنی نکند. متاسفانه بعد از یک ماه که وزرای خارجی دو کشور مذاکرات تلفنی داشتند و قرار بر این شد که از میزان تنش کاسته شود و دوباره به سمت بهبود روابط پیش بروند، باکو برخلاف این توافق و گفت‌وگوی وزرای خارجه دو کشور عمل کرد و این خبر را که مربوط به یک ماه پیش بود، رسانه‌ای کردند. جمهوری آذربایجان و سایر ارگان‌های این کشور نشان دادند که در راستای تنش‌زدایی با ایران حرکت نمی‌کند و خبر قدیمی یک ماه قبل را همزمان با سخنان جدید ضدایرانی الهام‌علی‌اف در یک نشست علمی در شهر سوچی منتشر کردند.

وی تصریح کرد: یعنی از یک طرف رئیس‌جمهور آذربایجان اتهامات واهی و بی‌اساس علیه ایران را تکرار کرد و از طرف دیگر وزارت امور خارجه این کشور برخلاف توافق با وزیر امورخارجه ایران یک خبر قدیمی را اعلام کرد. این نشان می‌دهد که باکو پایبند به روابط دوستانه با ایران نیست و خود را موظف به اجرای توافقاتی که در گفت‌وگوهای تلفنی وزرای خارجه دو کشور برای تنش‌زدایی انجام شده بود، نمی‌داند و همان خط اسرائیل که افزایش تنش با ایران است را پیش گرفته و قصد عقب‌نشینی از موضع خودش را ندارد.

نرمش بیش از حد ایران باعث سوء‌تفاهم رژیم باکو شده است

حشمتی در خصوص اینکه برخی معتقدند ایران نباید از تلاش برای ایجاد برقراری رابطه مثبت با آذربایجان دست بردارد. بعد از توافق ایران با عربستان و توافقات بیشتر با سوریه اسرائیل هم اکنون از کانال آذربایجان به دنبال اقداماتی علیه ایران است. راهکار بهبود این روابط چیست، گفت: زمانی نرمش بیش از حد باعث سوق دادن طرف مقابل به تنش می‌شود. یعنی الان نرمش بیش از حد ایران با جمهوری آذربایجان نتیجه منفی داده است

وی افزود: درست است که سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران سیاست همسایگی و به صفر رساندن تنش در روابط با همسایگان است و در همان راستا هم حرکت می‌کند. برای مثال با عربستان و سایر کشورها روابطی را داشتیم و با تلاش جمهوری اسلامی ایران و پذیرش میانجی‌گری برخی کشورهای دوست این اتفاق افتاد که توافقات با عربستان سعودی انجام شود. با جمهوری آذربایجان هم همین خط پیش می‌رود اما وقتی می‌بینیم جمهوری آذربایجان افسار خود را به دست اسرائیل داده و هرگونه نرمش از سوی ایران را سوء‌برداشت قلمداد می‌کند و برداشت برعکس دارد، اینجاست که یکسری اقدامات تنبیهی برای آذربایجان لازم است و باید به موقع انجام شود. اتفاقا جمهوری اسلامی وقتی اقدام متقابل کرد و دیپلمات‌های آذربایجان را از تهران اخراج کرد، همان موقع باید این مساله اعلام خبری می‌شد که طرف باکویی این سکوت و اخراج محرمانه را به عنوان ضعف طرف ایرانی تلقی نکند.

این تحلیل‌گر مسائل آذربایجان تصریح کرد: در حال حاضر تنش‌زدایی از کشورهای همسایه از موضع قدرت انجام می‌شود اما در مورد جمهوری آذربایجان این عینیت بیشتری هم دارد که از موضع قدرت می‌خواهد تنش‌زدایی انجام دهد، ولی نرمش بیش از حد ایران به دلایل مختلف از جمله اینکه مردم جمهوری آذربایجان مردمی شیعه‌دوست و برادر و جزئی از ایران هستند، باعث سوء‌تفاهم رژیم باکو شده که متاسفانه بعد از جنگ قره‌باغ کلیت و جهت‌گیری در مورد سیاست خارجی به خصوص در مورد ایران را به دست رژیم‌صهیونیستی داده و خود را  به خاطر کاربرد تسلیحاتی در این جنگ مدیون آن‌ها می‌داند. در این شرایط باید جمهوری اسلامی ایران از رویه همیشگی خود که چشم‌پوشی از اشتباهات باکو است، دست بردارد و ضمن تلاش برای تنش‌زدایی، خواستار اصلاح آن اشتباهات شود و به دولت آذربایجان تفهیم کند که اگر از اشتباهات خود دست برندارد و به روند اقدامات ضدایرانی ادامه دهد، با اقدامات تنبیهی مواجه خواهد شد.

به خاطر تفاوت نظامی، اصلا جنگی بین دو کشور متصور نیست

حشمتی در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان این تصور را داشت که بین دو کشور درگیری نظامی رخ دهد. برای پیشگیری از این اتفاق چه راهکارهایی وجود دارد، گفت: احتمال درگیری نظامی بین دو کشور، بیشتر از سوی رسانه‌های جمهوری آذربایجان که وابسته به رژیم‌صهیونیستی هستند و خط تبلیغاتی اسرائیلی‌ها را پیش می‌برند، مطرح می‌شود. به خاطر تفاوت نظامی بین دو کشور اصلا جنگی بین دو کشور متصور نیست. درست است که جمهوری آذربایجان در مقابل ارمنستان با جنگی که انجام داد، موفق شد، اما اساسا توان نظامی جمهوری آذربایجان قابل قیاس با توان نظامی جمهوری اسلامی نیست و باکو بر این موضوع کاملا واقف است. چون نسبت نیروهای دو کشور مانند فیل و فنجان است

وی تصریح کرد: اگر هم جمهوری آذربایجان در تبلیغات خود از جنگ صحبت می‌کند و یادآوری می‌کند که اگر جنگ شود ما متکی به اسرائیل و ارتش ترکیه هستیم، ارتش ترکیه و رژیم‌صهیونیستی کاملا به این موضوع واقف هستند که نمی‌توانند درگیری مستقیم نظامی با ایران به ویژه در منطقه قفقاز که چسبیده به استان‌های آذری ایران است، داشته باشند. یعنی هر نیرویی که بخواهد در آن منطقه یعنی در منطقه استان‌های مجاور آذری‌نشین ایران وارد جنگ شود خودش را در یک مهلکه انداخته که سالم از آن منطقه بیرون نخواهد آمد.

این تحلیل‌گر مسائل جمهوری آذربایجان افزود: رژیم‌صهیونیستی هم بر این موضوع واقف است و هیچ‌وقت درگیری مستقیم نظامی با ایران در این منطقه اتفاق نخواهد افتاد. اساسا ایران هم سیاست درگیری نظامی با هیچ‌ کشور همسایه‌ای را ندارد. با این حال نباید احتمال برخوردهای کوچک نظامی را از نظر دور دانست و به هرحال صهیونیست‌ها می‌خواهند از ظرفیت‌های آذربایجان برای حرکت‌های تروریستی علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده کنند که قطعا این روند را نیروهای مسلح ایران و مراجع دیگر بی‌پاسخ نمی‌گذارند. بنابراین در این حد درگیری‌های کوچک نظامی می‌توان تصور کرد اما یک جنگ تمام‌عیار اصلا قابل تصور هم نیست.

برای کنترل دولت باکو باید از ظرفیت مردم جمهوری آذربایجان استفاده کرد

حشمتی در پاسخ به این سوال که به چه شکل می‌توان نفوذ اسرائیل در آذربایجان را کنترل کرد، آیا از میانجیگری‌های روسیه و ترکیه می‌توان سود برد، گفت: متاسفانه نمی‌شود از ظرفیت ترکیه و روسیه برای کنترل آذربایجان استفاده کرد. آن‌ها مناسبات خاص خودشان را با اسرائیل دارند و انتظار اینکه جمهوری اسلامی ایران از ظرفیت ترکیه و روسیه در جمهوری آذربایجان برای کنترل اسرائیل استفاده کند، وجود ندارد.

وی افزود: ترکیه و اسرائیل که در قفقاز در یک راستا علیه ایران حرکت می‌کنند، روسیه هم با اینکه خباثت‌ها و خیانت‌های اسرائیل در جنگ اوکراین را مشاهده کرده همچنان در قفقاز نوعی تساهل در مقابل رژیم‌صهیونیستی دارد و نمی‌شود روی آن حساب کرد. اگر به دنبال کنترل، مقابله و خنثی‌سازی رژیم‌صهیونیستی در جمهوری آذربایجان هستیم، باید روی مردم آذربایجان و نیروهایی مثل حسینیون حساب باز کنیم.

حشمتی تصریح کرد: اسرائیلی‌ها تا به حال در مراکزی در آذربایجان مستقر شده‌اند و محلی برای خرابکاری در آنجا دایر کردند و می‌توانند با استفاده از آن‌ها و حرکت‌های ایذایی، اقداماتی علیه ایران ترتیب دهند. جمهوری اسلامی اگر اراده کند و یکی از این مراکز را منهدم کند، قطعا اسرائیلی‌ها به فکر راه‌های فرار از جمهوری آذربایجان خواهند افتاد. به لحاظ تمدنی، تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی‌ آن منطقه بخشی از ایران محسوب می‌شود و اگر از آن ظرفیت‌ها استفاده شود می‌توان رژیم‌صهیونیستی را از آن منطقه فراری داد.