گروه سیاست: پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری‌های شوروی سابق سعی کردند جایگاه خود را در ساختار جدید جهانی جستجو کنند. یافتن همسایگان جدید که چندین دهه توسط “پرده آهنین” از هم جدا شده بودند، ضروری بود. زمان لازم بود تا همسایگان جنوبی – ترکیه، ایران، افغانستان، پاکستان – با اتحاد جماهیر شوروی منحل شده و شرایط جدید وفق دهند. چون تغییراتی که در ۱۵۰-۲۰۰ سال جدایی رسمی رخ داده بود، آثار خود را به همراه داشت. در این میان، روابط ایران و جمهوری آذربایجان در بیش از دهه اخیر با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده است و به ویژه پس از جنگ دوم قره باغ در سال ۲۰۲۰، در حالت تنش اندک و بیشتر در نوسان بوده و حتی مواضع غیررسمی و درگیری رسانه بی سابقه ای بوجود آمده است. جمهوری اسلامی ایران برای دولت باکو فقط یک کشور عادی نیست. اول از همه، ایران همسایه جنوبی این جمهوری است و دو کشور حدود ۶۱۸ کیلومتر مرز زمینی مشترک دارند، همچنین در دریای خزر هم مرز مشترک وجود دارد. مهمتر از همه، هر دو کشور دارای ارزش‌هایی از گذشته مشترک خود و برخی عناصر فرهنگ مشترک هستند. آذربایجان بعد از ایران دومین جمعیت شیعه در جهان را دارد و عضویت هر دو کشور در سازمان‌های مسلمان و منطقه‌ای مانند سازمان کنفرانس اسلامی و اکو، نشان‌دهنده همبستگی کشورها از نظر جغرافیایی و مذهبی است. البته سابقه روابط مستقیم در بیش از ۳۰ سال اخیر نشان می‌دهد که عوامل مثبت و الزام آور مانند همسایگی و هم دینی برای ایجاد روابط نزدیک بین تهران و باکو کافی نیست چون عوامل مهم دیگری نیز وجود دارد که بر روابط کنونی آذربایجان و ایران تأثیر می‌گذارد.

با این وجود نباید اختلافات دو کشور همسایه موجب خرسندی دشمنان و سوء استفاده کشوری مانند رژیم صهیونیستی قرار بگیرد از همین رو لازم است مواضع دو کشور از طریق کانالهای رسمی پیگیری شود تا آسیبی به روابط دوجانبه وارد نشود.

اظهارات غیرمسئولانه، دستاویزی برای مخالفان تقویت روابط تهران و باکو است

محسن پاک آیین، سفیر سابق ایران در باکو، در گفت‌وگو با آذرپژوه در این‌باره اظهار داشت: اخیرا از سوی رسانه‌ها و ساکنان جمهوری آذربایجان، مطالبی مبنی بر آن منتشر می‌شود که رئیس جمهور این کشور در اجلاسی اظهار داشته که با همکاری ترکیه، مرزهای ایران و ارمنستان را از مسیری با اقدام نظامی مسدود می‌‎کنند. البته بنده از طریق جست‌وجو به آن رسیدم که آقای الهام علی‌اف چنین مطالبی را نگفته‌اند و منبع خبر نیز یک خبرگزاری بوده که معمولا اخباری در ارتباط با ایجاد تنش میان ایران و همسایه هایش، منتشر می‌کند.

وی ادامه داد: این خبر موجب آن شد که برخی از رسانه‌های ایران و برخی افراد اظهار نظر کرده و به نوعی واکنش نشان دهند. به نظر می‌رسد با توجه به اقدامات صورت گرفته از سوی عوامل ثالث نظیر رسانه‌های صهیونیستی و مخالفان توسعه روابط ایران با همسایگان انجام می‌دهند، بهتر است دوستان پیش از انتشار خبر به منبع آن توجه فرمایند.

این دیپلمات ایرانی متذکر شد: با توجه به اینکه دولت سیزدهم به تقویت مناسبات با همسایگان بویژه باکو علاقمند است و از سویی با جمهوری آذربایجان دارای اشتراکات بسیار زیادی بوده و هستیم و در زمان فعلی، پروژه‌های مختلفی بویژه در حوزه اقتصادی دنبال می‌شود؛ توصیه می‌کنم که به نوعی طرف‌های آذری اظهارنظر کنند که روابط دو کشور خدشه‌دار و افکار عمومی دچار نوعی بدبینی نشود. در عین حال، همه باید به دنبال توسعه روابط با همسایگان باشیم. مسیری که اکنون مورد تایید نظام است و اثر مثبت برای منافع ملی ایران و همسایگان دارد، به خوبی طی شود.

پاک آیین تصریح کرد: متاسفانه برخی اظهارات غیرمسئولانه و افراطی از سوی بعضی از افراد و رسانه‌ها در تهران و باکو، دستاویزی برای مخالفان تقویت روابط دو کشور شده و مورد سواستفاده آنان قرار می گیرد. البته مقامات رسمی هوشیار هستند و تحت تاثیر این فضاسازی ها قرار نمی‌گیرند.

وی ادامه داد: متاسفانه افکار عمومی دوکشور خواسته یا ناخواسته تحت تاثیر برخی از اظهارات غیررسمی واقع می‌شوند. عصر فعلی، عصر اطلاعات است و نشر اطلاعات در مسیر تحقّق اهداف مهم کشورها و دولت‌ها موثر است. هرچه اطلاع‌رسانی توسط رسانه‌ها دقیق‌تر، مستقل‌‌تر و مستندتر باشد، به همان اندازه در تصمیم‌گیری اهل سیاست و سران دولت‌ها تأثیر می‌‌گذارد، برعکس انتشار  اخبار و اطلاعات غیردقیق و بی‌پایه، تأثیری منفی و تخریبی در مناسبات ملت‌ها و دولت‌ها خواهد داشت.

این کارشناس ارشد روابط بین الملل تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان دو کشور دوست و برادر با مشترکات بی‌نظیر هستند. اراده تهران و باکو برای تقویت روابط استوار است و اگر اختلافاتی هم داشته باشند از مسیر دیپلماتیک و بصورت مسالمت آمیز حل و فصل می‌کنند. سیاست دولت سیزدهم تقویت روابط با کشورهای همسایه است و دولت آذربایجان نیز افزایش همکاری با همسایگان را در دستور کار دارد.

وی خاطرنشان کرد: صاحب نظران دلسوز و علاقمند به توسعه روابط تهران و باکو می‌توانند با اظهارنظرهای خود در تقویت روابط سهیم باشند. منتقدان روابط نیز با انتقادهای سازنده و مبتنی بر مستندات می‌توانند نقش آفرینی کنند. توهین، بی‌احترامی و اظهاراتی که موجب خدشه‌دار شدن حاکمیت ملی کشورها می‌شود، فقط دشمنان روابط دوکشور را خرسند خواهد ساخت. امروز رسانه‌‌ها زمینه‌ساز تحقق اهداف سیاسی و نظامی و اقتصادی و فرهنگی دولت‌ها هستند و نقش مهمی در تنظیم مناسبات کشورها دارند.

 پاک آیین متذکر شد: طبیعی است که دشمنان ایران و آذربایجان نیز از آب گل آلود ماهی گرفته و با برجسته کردن اظهارات منفی، در جهت تخریب مناسبات فیمابین عمل می‌کند.