گروه سیاست: محسن روحی صفت، معاون پیشین دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه، در گفت‌وگو با «آذرپژوه» در مورد دلایل رابطه سطح بالای جمهوری آذربایجان و پاکستان گفت: اسلام‌آباد دومین پایتختی بود که پس از آنکارا، استقلال جمهوری آذربایجان را به رسمیت شناخت و پس از آن روابط خوبی با جمهوری آذربایجان داشته است. هر دو کشور بنوعی در این موضوع منافعی دارند، باید توجه داشت که هردو همسایه ایران هستند و معمولاً کشورهایی که با یک کشور دیگر همسایه هستند، تمایل دارند که با یکدیگر رابطه حسنه‌ای داشته باشند تا در مواقع ضروری اهرم فشاری علیه تهران باشند.

وی گفت: جدا از این موضوع، یکی از مواردی که موجب رابطه‌ی صمیمانه‌ی باکو و اسلام‌آباد شده است، موضوع کشمیر و قره‌باغ است. باکو در مجامع عمومی، بین‌المللی، افکار عمومی و رسانه‌ای از حقوق پاکستان در کشمیر علیه هند حمایت کرده است. باید توجه داشت که برای پاکستانی‌ها موضوع کشمیر بسیار مهم بوده و بنوعی دشمنی با هند در اولویت سیاست خارجی آنها قرار دارد.

این کارشناس روابط بین‌الملل تصریح کرد: در مقابل، اسلام‌آباد از موضع جمهوری آذربایجان در قره باغ حمایت کامل کرده و حتی رابطه‌ای با ارمنستان  نیز ندارد. چون پاکستان در صحنه جهانی، سازمان‌های بین المللی و مجامع چندجانبه دارای تبحر بالایی هست، بطوری که بیشترین کارمندان سازمان ملل هندی، پاکستانی و بنگلادشی هستند، جمهوری آذربایجان از توان اسلام‌آباد در فضای بین المللی هم به نفع خود علیه ارمنستان بهره می‌گیرد.

روحی صفت با اشاره به نقش انرژی در روابط اسلام‌آباد و باکو گفت: برای پاکستان انرژی یک موضوع بسیار مهمی است که پاکستان به آن به شدت نیاز دارد. قطع برق در این کشور بالا بوده و شاید نیمی از منابع ارزی این کشور صرف هزینه‌های انرژی می‌شود. البته قرار بود گاز ایران از طریق خط لوله به پاکستان برسد که به دلیل تحریم‌ها امکان بهره‌برداری از آن وجود ندارد. در حالی که ایران آمادگی همه نوع همکاری با پاکستان را دارد، اما اسلام‌آباد امیدوار است که به نحوی از انرژی آذربایجان به شکل سوآپ یا به صورت دیگر در آینده استفاده کند.

وی یادآور شد: پاکستان نسبت به جمهوری آذربایجان کشور پر جمعیتی است اما در همین زلزله چند سال پیش پاکستان که بنده نیز در این کشور بودم، دولت باکو سعی کرد همکاری نمادینی با زلزله زدگان داشته باشد که تاثیر بالایی در مناسبات دو کشور داشت.

کنسول سابق جمهوری اسلامی ایران در پیشاور یادآور شد: در جنگ اول قره باغ، کمک‌های پاکستان باعث افزایش سطح اعتماد دوجانبه شد اما چون این دو کشور با یکدیگر همسایه نبودند، اسلام‌آباد نمی‌توانست اقدامات زیادی را انجام دهد اما آنچه مهم بود اینکه اطلاعات ارتش پاکستان، مجاهدین افغانی را بسیج و از طریق خاک ایران به قره باغ منتقل کرد تا علیه نیروهای ارمنی بجنگند. به همین لحاظ آذربایجانی‌ها خاطره خوبی از پاکستان دارند که تا حدود زیادی اعتماد بین دو کشور را تقویت کرده است. البته در مقابل رزمندگان پول خوبی نیز دریافت می‌کردند که انگیزه بالایی برای مجاهدین بود.

این کارشناس حوزه‌ی شبه‌قاره با اشاره به نقش ترکیه در روابط دو کشور اظهار داشت: اسلام‌آباد از دیرباز رابطه‌ی گسترده‌ای با آنکارا داشته است که البته در دوره‌هایی به افول رفته بود اما این دو کشور به همراه ایران از پایه‌گذاران سازمان اکو بودند و سه کشور تلاش کردند همکاری‌های خوبی با یکدیگر داشته باشند. با توجه به اینکه حکومت‌های ترکیه و پاکستان تا حدودی با محورهای جهانی همسو هستند؛ یعنی هم ترکیه عضو ناتو و همکار اتحادیه اروپا – آمریکا است و هم پاکستان همکاری و رابطه نزدیکی با غرب دارد، بنابراین دو کشور سعی دارند ارتباط خود را با یکدیگر نزدیک کنند.

وی ادامه داد: مثلاً در دوره نواز شریف همکاری بین ترکیه و پاکستان افزایش یافت و الان نیز با آمدن شهباز شریف به نظر می‌رسد گسترش یابد. در دوران نواز شریف شرکت‌های بسیاری از ترکیه وارد پاکستان شدند و خدمات فنی و مهندسی ارائه دادند، اکنون حضور شرکت‌های ترکیه در یکی از بالاترین سطوح تجارت پاکستان و ترکیه قرار دارد و احتمالا در سال‌های آینده نیز افزایش یابد.

این دیپلمات پیشین ایران افزود: شرکت‌های ترکیه در لاهور فعالیت بسیار بالایی دارند و چون متعلق به بخش خصوصی هستند، راحت‌تر می‌توانند با پاکستان کار کنند چون در این کشور نیز شرکت‌های بخش خصوصی نقش اصلی را در توسعه تجارت دارند. بر خلاف ایران که دولت در هر اقدامی برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی قرار دارد، در پاکستان طرف اصلی دولت نیست، دولت تنها زمینه‌ساز این همکاری می‌شود و تمام کارها بر عهده بخش خصوصی است. بنابراین نظام اقتصادی پاکستان و ترکیه نیز از این منظر با یکدیگر رابطه نزدیکی با یکدیگر دارند.

وی در پایان افزود: همچنین شاهد همکاری جدید اسلام‌آباد، آنکارا و باکو به صورت مانور مشترک در جمهوری آذربایجان بودیم و این موضوع نیز نظارت و پیگیری ما را در این موضوع می‌طلبد. امیدواریم ما به مرحله‌ای برسیم که ایران نیز به چنین همکاری‌های سه جانبه ورود کند تا موجب قطب‌بندی در منطقه نشود؛ یعنی ترکیه، ایران، جمهوری آذربایجان و پاکستان همکاری‌های خوبی با یکدیگر داشته باشند که موجب توسعه‌ی منطقه می‌شود.