گروه سیاست: گاه‌گداری از گوشه و کنار کشور صداهایی به اصطلاح سیاسی تحت عنوان «فدرالیزه کردن ایران» به گوش می‌رسد. این صداها که به نظر می‌رسد برای برخی جریانات قومی در آذربایجان بیشتر مورد پسند است، بدون درنظر گرفتن شرایط سیاسی و فرهنگی ایران و صرفا به خاطر پیش بردن اهداف خاصی، مطرح می‌شوند. البته بحث فدرالیسم اقتصادی که از سوی یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در دو دوره‌ی گذشته مطرح شد نیز از منظر کارشناسان اقتصادی و سیاسی امری اشتباه و بدون درنظر گرفتن واقعیت‌های اقتصادی و سیاسی ایران است. در این ارتباط با دکتر پیروز مجتهدزاده استاد جغرافیای سیاسی در دانشگاه تربیت مدرس ایران، گفتگویی کوتاه انجام دادیم.

برخی گویندگان فدرالیسم، معنای علمی آن را نمی‌دانند

پیروز مجتهدزاده در گفت‌وگو با «آذرپژوه» در مورد برخی اظهارات در مورد اداره‌ی کشور به شیوه فدرال گفت: بنده نیز این اظهارات را به صورت جسته و گریخته و نه در وسط و میان شنیده‌ام. حقیقتا هیچ انسجامی در این بحث وجود ندارد، و حتی گاهاً گویندگان فدرالیسم معنای علمی آن را نمی‌دانند و به نوعی مصداق «هرکسی از ظن خود شد یار من» است.

وی افزود: مثلاً برخی از افراد آن را نظام اداری دموکراتیک می‌دانند و کسانی دیگر نیز از آن به عنوان سکوی پرتاب تجزیه‌طلبی استفاده می‌کنند. بنده مانده‌ام که منظور این آقایان از فدرالیسم چیست؟ لازم است کسانی که وارد این بحث می‌شوند ابتدا در یک کمیسیون بین خودشان با این مفهوم کنار بیایند تا دیگران نیز بدانند منظورشان چیست.

مجتهدزاده با اشاره به وجود برخی از مدل‌های نظام فدرال در جهان گفت: در حال حاضر برخی از کشورهای پیشرفته مانند آلمان، ایالات متحده و بریتانیا بصورت فدرال اداره می‌شوند، اما منظور از نظام فدرالی که آقایان برای ایران صحبت می‌کنند را نمی‌دانم. پس لازم است موافقان بصورت شفاف خواسته‌ها و اهداف خود را در میان بگذارند تا ملت نیز بدانند، نه اینکه جسته و گریخته صحبت کنند.

هیچ کشوری شبیه دیگری نیست مانند انسان‌ها!

این کارشناس جغرافیای سیاسی خاطرنشان کرد: ما همیشه یک اصل مهم را مطرح می‌کنیم مبنی بر اینکه هیچ کشوری شبیه دیگری نیست مانند انسان‌ها. یعنی هر کشور ویژگی‌های جغرافیای سیاسی خاصی دارد و باید الگوی خود را بیابد تا در خورند ویژگی‌های تاریخی، سیاسی و جغرافیایی خود باشد. از همین روی، هنوز این را نمی‌دانیم که هویت سیاسی و تاریخی ایران شبیه هیچ کشوری نیست.

وی اظهار داشت: همان کشورهای فدرال که در بالا نیز اشاره شد نیز از یکدیگر الگوبرداری نکرده‌اند. برای مثال فدرالیسم آلمان خودجوش است یا آمریکا در مقابل استعمار بریتانیا این نظام را برگزیده است. از همین روی، الگوبرداری از این کشورها برای ایران بحث بیهوده‌ای خواهد بود. بنابراین توصیه می‌کنم موافقان یا مخالفان به دنبال مدل یا الگوی خارجی نباشند و به باورم این نظام درست نشده از همان ابتدا محکوم به شکست است.

هویت یک ملت را خود آن ملت خواهند ساخت

این استاد دانشگاه یادآور شد: برای مثال ما از انقلاب مشروطه به دنبال پیاده‌سازی بحث دموکراسی در کشور بوده‌ایم اما در هیچ دوره‌ای محقق نشد. شاید ظاهر دموکراسی مانند برپایی مجلس را داشتیم اما در محتوا متفاوت بود. در واقع هویت یا تاریخ یک ملت را خود آن ملت خواهد ساخت.

مجتهدزاده افزود: البته در قانون مشروطه و همچنین انقلاب اسلامی تقسیم امور مطرح شده است و در بسیاری از موارد نیز اداره امور به استان‌ها سپرده شده است. اگر بحث ما پررنگ کردن این مشارکت باشد می‌توان در مورد آن چانه‌زنی‌ کرد اما اینکه از کشورهای دیگر الگوبرداری کنیم، قیاس مع الفارق است.