گروه فرهنگ و ادب: «عبدالقادر بن غیبی مراغی» مشهور به عبدالقادر مراغهای شاعر، موسیقیدان، نوازنده و هنرمند ایرانی سده نهم هجری بود. لقب او معلم ثانی در موسیقی است و همراه با فارابی، پور سینا، صفیالدین ارموی و قطب الدین شیرازی از بزرگترین نظریهپردازان موسیقی ایرانی به شمار میرود.
مراغی در دربارهای بغداد، بصره و در پایان، در هرات نزد شاهرخ شاه تیموری مشغول به کار بوده است. شخصیت او نزد عثمانیها از نقش اصلیاش به عنوان نوازنده، آهنگساز و نظریه پرداز بسی فراتر رفته و تبدیل به یک اسطوره شده است. امروز حدود سی قطعه در رپرتوار موسیقی عثمانی وجود دارد که منسوب به اوست و بسیاری از موسیقی شناسان آنها را دارای اصالت تاریخی ارزیابی میکنند.
بیشتر آثار او به زبان فارسی است: مقاصدالالحان، جامعالالحان، کنزالالحان، شرح ادوار و… وی در پایان کتاب «جامع الالحان» خود، ۳۲ بیت شعر به گویش های محلی ایران نقل کرده است: شش بیت همدانی، چهار بیت مازندرانی، هشت بیت کججانی (تبریزی)، چهار بیت رازی، سه بیت قزوینی و هفت بیت به زبان تبریزی.
او هشت بیت از «خواجه محمد کُجُجانی » از عرفای سده هفتم آذربایجان نوشته است. کججان که امروزه به آن کُرجان (کرگان) میگویند در دو فرسنگی تبریز قرار دارد. این اشعار به زبان تبریزی (آذری فهلوی) و لهجه کججانی است که امروزه با گسترش ترکی اغوزی، از بین رفته است.
آرامگاه این اندیشمند آذری، امروزه در گورستان تاریخی روستای کججان قرار دارد. مراغهای همچنین اشعار دیگری را ذکر میکند و بالای آن نوشته است «زبان تبریزی»، یعنی زبان رایج تبریز در آن دوره که نام دیگر زبان «آذری» فهلوی (پهلوی) است. در پایان بیان این نکته بایسته است که بدانیم؛ ترک زبان شدن آذربایجان از سده پنجم ه.ق آغاز و تا اوایل دوران قاجاریه ادامه پیدا میکند. ده ها رویداد سبب دگرگونی زبانی در آذربایجان میشود که مهم ترین آن را باید «حکومت ۱۳۰ ساله ترکمانهای قوینلو» بر آذربایجان به مرکزیت تبریز و با زبان اجباری ترکی بدانیم!
Δ
Sunday, 24 November , 2024